بازدارندگی در چهارچوب ابهام هسته ای

خسارات سنگین جنگ جهانی دوم ایده واقع گرایی را تقویت کرد که براساس آن امکان بقا در گرو قدرتمند بودن است. برخلاف ایده آلیست ها که معتقدند با تنظیم معاهدات بین المللی و تشویق انسان ها و نظام های سیاسی با اندرزهای اخلاقی می توان صلح و آرامش را در جهان حاکم کرد، رئالیست ها بر این باورند که رهیافت ایده آلیستی، ذهنی و آرمانی است و با واقعیات جهان مادی منطبق نیست و هیچ گاه نمی تواند جامه عمل بپوشد، هنگامی می توان به صلح جهانی اندیشید که همه توان دفاع از خود را داشته باشند. در این وضعیت است که کسی جرات نمی کند حریم دیگری را مورد تجاوز قرار دهد، زیرا از ضربه متقابل او بیم خواهد داشت، بنابراین از بعد نظری، ریشه و سرمنشا نظریه بازدارندگی در مکتب فکری رئالیسم (واقع گرایی) است. این نظریه در مقابل نظرات مبتنی بر تعالیم ایده آلیسم (آرمانگرایی) قرار دارد. در رسیدن به صلح باید طبع زیاده خواه انسان و قدرت طلبی صاحبان قدرت را مدنظر داشت. در نتیجه این بحث می توان گفت که بازدارندگی با سلاح هسته ای عجین شده است، زیرا کشورها در سطح نظام بین الملل براساس توانمندی های خود جایگاهی در نظم بین الملل خواهند داشت. کشورهایی که به سلاح هسته ای دست یافته اند روش های مختلفی را پشت سر گذاشته اند که یکی از این روش ها توسط اسرائیل از سال 1948 آغاز و در سال های 8-1967 اولین سلاح هسته ای ساخته شد. در طول این مدت، اسرائیل در چهارچوب ابهام هسته ای به سلاح اتمی دست یافته، اما هیچ گاه داشتن سلاح اتمی را نه تایید و نه رد می کند. ابهام هسته ای عبارت است از اینکه کشورها به فناوری هسته ای دست پیدا می کنند اما همواره سیاست ابهام در دستور کار است و هسته ای شدن دولت ها نه تایید و نه رد می شود. همچنین این کشورها عضو ان.پی.تی (معاهده عدم اشاعه هسته ای) نمی شوند. با توجه به حضور در منطقه پر آشوب خاورمیانه و با توجه به حضور رژیم صهیونیستی در منطقه و حضور امریکا و تهدیدات فراوان این کشورها علیه امنیت ایران، به نظر می رسد ایران باید توانایی های خود را افزایش دهد.
نشنال اینترست در مقاله ای جالب توجه به سیاست جدید امریکا برای کنترل عدم تولید سلاح هسته ای توسط ایران و پذیرش سیاست ابهام اتمی توسط یکدیگر اشاره کرده؛ این مقاله بیان می کند: دلیلی وجود دارد که باور کنیم شکست برجام فرصتی برای ایجاد تفاهم پس از برجام بین واشنگتن و تهران ایجاد کرده است که در واقع ممکن است در خنثی کردن نگرانی های واشنگتن ماندگارتر و موثرتر از برجام باشد. این مرحله جدید دیپلماسی هسته ای ایران و امریکا، پذیرش متقابل مفهوم ابهام هسته ای است. این تحول محتاطانه در روابط ایران و ایالات متحده مبتنی بر منافع دوجانبه ایران و امریکا برای حفظ و ارج نهادن به عدم اطمینان مطالعه شده در مورد توانایی تسلیحات هسته ای ایران است.
این موضع در تضاد مستقیم با اهداف کلیدی نهفته در قلب توافق هسته ای است: پیشگیری، جلوگیری و نظارت تهاجمی بر گسترش ظرفیت غنی سازی. دکترین ابهام هسته ای جایگاهی اساسی در دیپلماسی هسته ای دارد. دکترین ایالات متحده و روسیه بر اساس یک قابلیت هسته ای آشکارا اعلام شده است. کره شمالی یک زرادخانه هسته ای و سیستم تحویل اعلام شده با هدف جلوگیری از مداخله خارجی و حفظ رژیم در قدرت دارد. در مقابل، ابهام هسته ای که توسط اسرائیل و اکنون به طور فزاینده ای توسط ایران انجام می شود، موضوع غنی سازی اورانیوم را که در مرکز دوران برجام قرار داشت، نادیده می گیرد؛ در عوض بر تصمیم عمدی مبنی بر عدم اعلام وجود قابلیت تسلیحات هسته ای، چه به عنوان بازدارنده و چه به عنوان یک سلاح، تمرکز می کند.
در بخش دیگر این مقاله آمده است: سیاست عدم اطمینان عمدی در مورد توانایی های تسلیحات هسته ای ایران به کاهش فشار ناخواسته جامعه بین المللی برای خلع سلاح کمک می کند. در مقابل، تسلیحات هسته ای معلوم در دکترین نظامی می تواند به جای جلوگیری به درگیری مسلحانه منجر شود. پارامترهای این معامله بزرگ جدید بین تهران و واشنگتن اولین بار در تابستان گذشته ظاهر شد و جای تعجب نیست که عناصر کلیدی آن در چهارچوب تعهدات امریکا به اسرائیل اعلام شده است. بیانیه مشترک شراکت راهبردی واشنگتن و تل آویو که در 14 ژوئیه 2022 اعلام شد، بر تعهد دیرینه ایالات متحده به امنیت اسرائیل تاکید می کند. تا زمانی که واشنگتن برتری متعارف اسرائیل بر ایران و همسایگانش را حفظ کند، تلاویو زرادخانه هسته ای مشهور خود را «در زیرزمین» نگه می دارد - یعنی مبهم، اعلام نشده و مستقر نشده است. توافق امریکا و اسرائیل، که متعاقبا توسط مقامات دولت در مکان های مختلف تکرار شد، به ایران در مورد غنی سازی اورانیوم هشدار نمی دهد، بلکه ایران باید سیاستی اتخاذ کند که بیش از گذشته به سمت و سوی ابهام هسته ای پیش رود.
به نظر می رسد که در صورت شکست قطعی مذاکرات و ادامه داشتن روند تحریم با وجود حضور ایران در توافق سال 2015، ایران سطح توانایی هسته ای خود را برای دستیابی به فناوری هسته ای افزایش خواهد داد. این افزایش ممکن است به سطح بی بازگشت برسد. سطحی که قبل از آن هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل در پیش گرفتند و سرانجام به وضعیت ابهام هسته ای رسیدند.