سینمای استراتژیک، خیلی دور خیلی نزدیک

سینمای ایران پس از انقلاب به رغم ورود به موضوعات اجتماعی و حضور موفق نسبی در زمینه سینمای دفاع مقدس، عمدتا از تولید مداوم و جریان ساز آثار راهبردی دور ماند. با این که در چهاردهه اخیر فیلم هایی با مضمون سیاسی و بعضا راهبردی ساخته شده اند، تولید این نوع فیلم ها هیچ گاه در سینمای ایران به روند مدیریت شده و پایدار تبدیل نشده است.
آنچه از کلیت سینمای ایران و شکل کنونی ساختار و بدنه تولیدی آن نمایان است، غفلت از کارکرد سینما در حوزه راهبردهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. در بهترین حالت، گرایش عمده به طرح مسائل سیاسی در دل سینمای اجتماعی دیده شده است آن هم همواره در خدمت نظام فرهنگی کشور نبوده، فارغ از جنبش های فردی توسط مدیران و سینماگران انقلابی، اغلب این آثار به دست جریان های شناسایی نشده خلاف آمد راهبردهای کشوری تولید شده اند. با همه اینها بر خلاف تمایل همیشگی سینمای جهان به سیاست، سینمای ایران شرایطی برای تداوم تولید فیلم های سیاسی اثرگذار نیافته است چه رسد به سینمای راهبردی. با وجود این، همواره مطالبه هایی از سوی برخی اندیشمندان به الزام و جهت دهی سینمای ایران به سوی مسائل راهبردی وجود داشته است و همچنان که اشاره شد در این مسیر گام هایی نیز در قالب جنبش های فردی برداشته شده است. هرچند با وجود این گرایش و صرف هزینه در جهت آن، همچنان سینمای ایران تا رسیدن به تولید فیلم های قابل توجه و متعدد در جهت اهداف ملی فاصله دارد.

1- ضرورت جبران یک غفلت
به وجود آمدن نگاه راهبردی به سینما امری غفلت شده است که نیازمند انسجام دیدگاه در نهادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در این زمینه است. با وجود اعلام دفترچه سیاست های سینما به صورت سالانه که قرار بود بخشی از راهبردهای فرهنگی در حوزه سینما را تصریح کند اما امروز با نگاهی به سال های پشت سر در بهترین حالت به اشتباه سینمای سیاسی را از سر ناچاری! سینمای استراتژیک تلقی می شود. در حالی که امروزه اهداف اقتصادی و دیپلماسی و روشنگری در زمینه نیازهای روز اجتماعی در دایره سینمای راهبردی قرار می گیرد. فارغ از بهره برداری نظام سلطه از ابزار سینما برای پیشبرد اهداف کلان سیاسی خود که این روزها امری آشکار است، حتی دیگر کشورهای صاحب سینما از چین و هند گرفته تا کره جنوبی و ترکیه و... به این امر توجه دارند و علاوه بر تبیین راهبردهای سیاسی و فرهنگی خود حتی برای اهداف به نظر غیر مرتبط مثل رشد تیم های ورزشی و سهم گیری از میادین ورزشی هم در سینمای راهبردی خود زمینه سازی می کنند. در این میان صدافسوس از غفلت و انجماد سینمای ایران.

2- آموختن تولید فیلم تماشایی
در گام نخست حاکمیت باید سینما را به عنوان یک زبان مستقل در هنر و صنعت به رسمیت بشناسد و از آن همچون ابزاری برای تبیین شرایط گذشته، حال و آینده ایران در تمام زمینه های اولویت دار بهره بگیرد. از تبیین جایگاه علمی کشور تا طرح های مترقی اجتماعی و توسعه ورزش با هدف گذاری جهانی و... .
از طرفی شکل گیری سینمای راهبردی ایران، ذیل سینمای ملی با ضرورت هایی همراه خواهد بود. ازجمله مهم ترین ضرورت ها یادگرفتن زبان سینما و آموختن راه فیلمسازی با کیفیت است. این اتفاق لاجرم در دل سینمای حرفه ای صنعتی ممکن خواهد بود. قطعا اهمیت آموختن زبان سینما و شکل گیری ساختار صنعتی تولید فیلم در سینمای ایران مقدمه ای برای شکل گیری سینمای راهبردی در ایران خواهد بود.

3- آنچه گذشت!
شاید بتوان سیاست های دولتی دهه 60 را با اغماض پایلوتی از دستیابی به سینمای استراتژیک دانست . سینمای ایران پس از انقلاب بیش از هر چیز به تولید فیلم هایی با مضمون تبیین ظلم و ستم و خیانت های رژیم پهلوی گرایش یافت. به طور طبیعی این نتیجه انقلاب اسلامی و گشوده شدن امکانی بود که برای ساخت فیلم سیاسی فراهم شده بود. امکانی که تا پیش از انقلاب تحت تاثیر دو جریان عمده و مهم فیلمفارسی و موج نو در سینمای ایران کمتر به چشم می خورد. هرچند نمونه هایی نظیر فیلم گاو(1348) داریوش مهرجویی و گوزن ها(1353) مسعود کیمیایی در سینمای پیش از انقلاب به عنوان آثاری با مضامین حق خواهی قابل اشاره هستند. در فیلم های اولیه پس از انقلاب عمده مضامین به وضعیت فساد و ظلم رژیم پیشین اشاره داشت. آثاری نظیر خانه عنکبوت(1362)علیرضا داوودنژاد، تشریفات(1364) مهدی فخیم زاده، تیرباران(1366) علی اصغر شادروان و ترن (1367) امیر قویدل نمونه هایی از این آثار هستند. عمده این آثار به دلیل نزدیک بودن به وقایعی که از آن برگرفته شده بودند و همچنین تسلط سازندگان به زبان سینما، تبدیل به آثاری مهم و ماندگار شدند. این تولیدات حاصل شکلی از ریل گذاری مدیریتی بود که نیم نگاهی به جریان سازی براساس مفاهیم انقلابی داشتند.

4- فیلمسازان خودجوش در برابرکارشکنی مدیران !
با شروع جنگ تحمیلی به خصوص در آثار سینمای دفاع مقدس ایران، نمونه هایی بسیار مهم از سینمای راهبردی ایران به چشم می آید. مهم ترین فیلمسازان دفاع مقدس ایران بعدها به عنوان مهم ترین فیلمسازان پس از انقلاب نیز شناخته شدند، کارگردانانی نظیر رسول ملاقلی پور، جمال شورجه، عزیزا...حمیدنژاد، احمدرضا درویش و ابراهیم حاتمی کیا ازجمله سینماگرانی بودند که با فیلم های خوش ساخت خود در عرصه سینمای دفاع مقدس مطرح و بعدها تبدیل به بخشی از بدنه سینمای ایران شدند. به این معنا سینمای دفاع مقدس ایران سازنده نسلی از سینماگران انقلابی شد که بعدها آثار سیاسی و اجتماعی مهمی تولید کردند که در مسیر راهبردهای انقلاب و دفاع بود. این جریان اما عموما زاییده همت و اعتقادات و سختکوشی فردی بود و در مسیرخود به شکل شگفت انگیزی با سنگ اندازی، کارشکنی و مقاومت مدیران فرهنگی مواجه شد. عاقبت تلخ فیلم هایی مثل نجات یافتگان ساخته رسول ملاقلی پور در اکران به عنوان نمونه ای بارز از این روند قابل توجه است . ابن گروه فیلمسازان اما با شناخت دقیق از ضرورت های زمانه خود به مسیر آگاهی بخشی خود ادامه دادند و با قبول دشواری ها جای خالی نگاه راهبردی به سینما از سوی مدیران را در اندازه توان فردی خود پرکردند. فیلم هایی نظیر آژانس شیشه ای(1376) ابراهیم حاتمی کیا، قارچ سمی(1380) و نسل سوخته(1378) و کمکم کن(1377) هر سه از رسول ملاقلی پور و متولد ماه مهر(1387) احمدرضا درویش برخی از این نمونه ها هستند. این فیلم ها، متناسب با فضای سیاسی و اجتماعی جامعه ایران انطباق داشتند .

5- راهبردهای اجتماعی الکن
می توان دوره بعدی در سینمای سیاسی ایران را متعلق به فیلم های جریان روشنفکری فعال شده پس از آغازدولت اصلاحات(1376) دانست. در این زمان فیلم ها از حیث فضای اجتماعی لحن دیگری پیدا کرده و بیش از قبل رویکردی نقادانه نسبت به فضای پیرامون یافته بودند. آثاری همچون پارتی(1379) سامان مقدم، کاغذ بی خط(1380) ناصر تقوایی، بانوی اردیبهشت(1376) رخشان بنی اعتماد، درخت گلابی(1376) داریوش مهرجویی، زیر پوست شهر(1379) رخشان بنی اعتماد، دختری با کفش های کتانی(1370) و من ترانه پانزده سال دارم(1380) هر دو از رسول صدرعاملی فیلم هایی بودند که می توان آنها را نمونه هایی از راهبردهای سیاسی-اجتماعی این دوران به شمار آورد. عمده این آثار طعمی تازه به شمار می آمدند که در نوع خود نسبتی با سیاست و اجتماع یافته بودند. مهمترین مضمون این آثار نگاهی انتقادی به شکل جامعه جدید ایران، همچنین مسائل زنان و جوانان بود. جریانی که زمینه های نگاه راهبردی در مدیران وقت را همراه داشت ولی با خروج این گروه مدیران از قدرت و پایان حمایت های مالی دولت دوم اصلاحات در ادامه حیات خود الکن ماند و به جریانی قشری بدل شد که فیلم هایی به دور از نیاز جامعه و ضرورت های نظام فرهنگی ساخت و سینمای راهبردی را منتظر نسلی نو به انتظار گذاشت .

6- نسل نوی خودجوشان!
پس از دوره اصلاحات در حالی که فیلم های سیاسی و حتی سیاسی اجتماعی کمتر شکل منسجم دوره اصلاحات را داشت و رفته رفته با تولید فیلم هایی با مضامین قشری همچون خیانت به ضدجریان کلان نظام فرهنگی کشور بدل شد و به تزریق نا امیدی و تباهی پرداخت . در این دوران نسل نوی فیلمسازان در فضایی مه آلود به عرصه آمدند. کارگردانانی چون پرویز شهبازی، محمدحسین مهدویان، بهروز شعیبی و... در این دوره فیلمسازان فارغ از درستی یا نادرستی انتخاب موضوع و دیدگاه در گونه های مختلف گرایش های سیاسی خود را در تار و پود فیلم ها تنیده اند. از طرفی در این میانه فیلمسازان شاخص سینمای دفاع مقدس که پس از دوم خرداد تجربه های موفق سینمای سیاسی و اجتماعی را خلق کرده بودند همچنان به مضامین اجتماعی و سیاسی توجه نشان دادند و چه بسا با احساس نیاز در اجتماع پر رنگ تر از گذشته به طرح مسائل پرداختند.

7- ناهماهنگی نهادهای ذی نفع و ذی نقش
یکی از شگفتی های سینمای ایران تولید فیلم های راهبردی است که گاهی به سفارش ساختار رسمی تولید می شوند ولی پس از تولید، به سرعت توقیف شده یا به گردونه اکران وارد نشده اند. شاخص ترین اثر در این حوزه فیلم «مارمولک» ساخته کمال تبریزی است که حتی در زمان اکران جشنواره ای با وجود جریان تخریبی رسانه های معاند با استقبال عمومی مواجه شد ولی با تغییر تاکتیک همین رسانه ها و حمایت هدفدار از فیلم، در زمان اکران توقیف شد! سال 88 در دفترچه سیاست های سال سینما مقرر شد زمینه ساخت فیلم های سیاسی بیش از پیش فراهم گردد. در همان مقطع، به رنگ ارغوان ساخته ابراهیم حاتمی کیا بعد از پنج سال توقیف به عنوان فیلمی با موضوع سیاسی وارد بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر شد و جوایزی را از آن خود کرد به نمایش درآمد ! سرنوشتی شبیه مارمولک برای این فیلم اتفاق افتاد که نشان از ناهماهنگی نهادهای ذی نقش و ذی نفع به عنوان مهم ترین مانع شکل گیری سینمای راهبردی دارد. سیاست ترویج ساخت فیلم های سیاسی طی یک سال به تولید فیلم هایی چون33 روز جمال شورجه، گزارش یک جشن حاتمی کیا و خیابا ن های آرام کمال تبریزی، اخراجی ها 3 مسعود ده نمکی، پایان نامه حامد کلاهداری و جعبه سیاه محمدرضا اسلاملو منجر شد؛ کارهایی که در جشنواره بیست و نهم به نمایش درآمدند. وضعیت تولید فیلم هایی با تم سیاسی در سال90 نیز به همین ترتیب ادامه یافت و آثاری چون پل چوبی مهدی کرم پور، خصوصی محمدحسین فرحبخش و قلاده های طلا ابوالقاسم طالبی، تلفن همراه رئیس جمهور علی عطشانی، گیرنده مهرداد غفارزاده، گشت ارشاد سعید سهیلی، یک سطر واقعیت علی وزیریان و فیلادلفی اسماعیل رحیم زاده و سیدمجتبی اسدی که در سی امین جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شدند به ثمر نشست، اما باز هم خبری از راهبرد مدیریت شده نبود. استرداد ساخته مهرداد غفارزاده، تولید فاخر بنیاد سینمایی فارابی در سال91 هم فیلمی با موضوع یک اتفاق مهم تاریخی- سیاسی بود که در کنار دو فیلم تنهای تنهای تنها احسان عبدی پور و فرشتگان قصاب سهیل سلیمی به عنوان فیلم هایی با مضامین راهبردی تولید و به سی ویکمین جشنواره فیلم فجر راه پیدا کردند. «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا که آن هم با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساخته شده بود، در جشنواره سی و دوم به نمایش درآمد؛ فیلمی با موضوع بخشی از زندگی شهید مصطفی چمران که یادآور خواب طولانی و غفلت پایدار مدیران سینمایی نسبت به بازخوانی زندگی چهره های شاخص فرهنگی و به ویژه چهره های منحصر به فرد تاریخ انقلاب بود. در سی و سومین جشنواره فیلم فجر نیز دو فیلم با حال و هوای مضامین راهبردی به نام های روباه بهروز افخمی و مزار شریف عبدالحسین برزیده عرضه شد.

8- یک تکنیسین جوان
اواسط دهه 90 یکی از کارگردانان جوانی که به سینمای راهبردی توجه نشان داد محمدحسین مهدویان بود که با تجربه ساخت سریال آخرین روزهای زمستان این بار با فیلم ایستاده درغبار در بخش نگاه نوی سی وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرد. یک مستند درام خوش ساخت از سال های جنگ با پرداختن به زندگی احمد متوسلیان و روزهای فرماندهی او بر لشکری که باید در دروازه های خرمشهر با دشمن می جنگید. این فیلم سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر 1394 را از آن خود کرد.

9- رگه هایی از انسجام در راهبرد
در این دوره بادیگارد به کارگردانی و نویسندگی ابراهیم حاتمی کیا نیز با پرداختن به زندگی سیاسی بادیگاردی به نام حیدر که وظیفه حفاظت از مسئولان بلندپایه کشور را برعهده دارد به نمایش گذاشته شد. این فیلم برنده دو سیمرغ و نامزد شش جایزه سیمرغ بلورین شد و جزو سه فیلم برتر اکران در سی وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. امکان مینا به کارگردانی کمال تبریزی نیز در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد.این فیلم که در اکثر بخش ها نامزد جایزه شد سوژه ای سیاسی را در بستر داستانی عاشقانه روایت می کرد. ماجرای فیلم در دهه 60 و روزهای موشکباران تهران روایت می شد. زنی که جاسوس سازمان مجاهدین خلق است خبرها و اطلاعات محرمانه شوهرش که روزنامه نگار است را به سازمان مجاهدین می رساند و...

10- خنثی کردن انرژی به جای هم افزایی
ماجرای نیمروز فیلم راهبردی دیگری از محمدحسین مهدویان بود که متناسب با اتفاقات اجتماعی روز به بازخوانی جنایات منافقین پرداخت و در سی وپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد. این فیلم به ترورهای سازمان مجاهدین خلق ایران در سال 60 و اتفاقات بعد از عزل ابوالحسن بنی صدر می پردازد. ماجرای نیمروز برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس شد که این نوع توجه نشان از ناهماهنگی در توجه به اثر در جشنواره فیلم فجر خبر می داد. اتفاقی که نشان می داد جریان های فرهنگی به جای هم افزایی همچنان مشغول خنثی کردن یکدیگر هستند . دنباله این فیلم با نام ماجرای نیمروز: رد خون، سال 98 اکران شد. فیلمی که برای نخستین بار به عملیات فروغ جاویدان و پاتک مرصاد در مقابل آن پرداخت هم در جشنواره فجر با بی توجهی معنا داری از سوی جریان سیاسی حاکم بر جشنواره شد. ویلایی ها، فیلمی به نویسندگی و کارگردانی منیر قیدی با پرداختن به قصه خانواده فرماندهان سپاه و ارتش در سال 65 یکی دیگر از فیلم های این دوره جشنواره بود که بر اساس ضرورت های روز ساخته شده بود.

11- پی رنگ سینمای راهبردی
تنگه ابوقریب بهرام توکلی، سرو زیر آب محمدعلی باشه آهنگر و به وقت شام ابراهیم حاتمی کیا جزو فیلم های راهبردی سینمای ایران در سی وششمین دوره جشنواره فیلم فجر بودند. فیلم هایی که استراتژی دو مسیر سیاسی مختلف را عملی کرده بود که از قضا در وجوه ملی اشتراک داشتند. تنگه ابوقریب، روایتی است از دفاع گردان عمار یاسر لشکر 27محمد رسول الله در برابر لشکرکشی رژیم بعث در موقعیت تنگه استراتژیک ابوقریب دهلران و حمله به فکه و شرهانی در روزهای پایانی جنگ بود. این فیلم با دریافت شش سیمرغ بلورین بیشترین سیمرغ را از جشنواره فیلم فجر دریافت کرده است. به وقت شام، حکایت پدر و پسر خلبانی است که ماموریت ویژه آنها به پرواز درآوردن یک هواپیمای ایلیوشین-76 در تدمر به سمت دمشق است. آنها باید مردم تحت ظلم داعش را به وسیله این پرواز نجات دهند. این فیلم موفق به دریافت سه سیمرغ بلورین از جشنواره فجر شد. سرو زیر آب نیز به موضوع شهدای گمنام اقلیت مذهبی و اتفاقاتی که در معراج شهدا و نورد لوله اهواز افتاده است، می پردازد. سرو زیر آب به عنوان بهترین فیلم با نگاه ملی سی و ششمین دوره فیلم فجر انتخاب شد.
در این دوره، درام عاشقانه لاتاری محمدحسین مهدویان را نیز می توان جزو آثاری دانست که رویکرد راهبردی در آن نهفته است.
لاتاری در زمان اکرانش بیش از 14میلیارد تومان فروش داشت و هشتمین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران شد. موضوع فیلم پیرامون موضوعات روز در زمینه قاچاق دختران ایرانی به کشورهای خلیج فارس است.
شبی که ماه کامل شد، ماجرای نیمروز، غلامرضا تختی و23 نفر نیز جزو آثار سینمای سیاسی جشنواره سی و هفتم فیلم فجر بودند.
در این سال ها گرچه به نظر می رسد پی رنگ سینمای راهبردی در حال شکل گیری است اما وقوع اتفاقات نشان می دهد همچنان روند پایداری شکل نگرفته است. در این زمینه باید به فیلم دیدن این فیلم جرم است! اشاره کرد که پروانه ساخت آن بر اثر نظر جریان سیاسی حاکم بر سازمان سینمایی با کش وقوس های فراوان صادر شد و فیلمبرداری آن نیز به دلیل موضوع حساس و امنیتی اش در سکوت خبری انجام شد. در جشنواره فجرنیز بر اثر نگاه همان جریان سیاسی حاکم بر مدیریت سینما به آن بی توجهی شد و در زمان اکران به مسیر عجیبی افتاد آنچنان که با وجود به روز بودن و ضرورت اجتماعی سال ها بعد و در شرایط تخریبی اکران به نمایش درآمد و عملا دیده نشد. این تجربه بار دیگر خبر از مقابله جریان های سیاسی به جای هم افزایی در حوزه فرهنگ می دهد. دیدن این فیلم جرم است! به کارگردانی و نویسندگی رضا زهتاب چیان؛ در شرایطی خاص به بخش نگاه نو (مسابقه فیلم های اول) سی و هفتمین دوره جشنواره ملی فیلم فجر راه یافت و نامزد بهترین فیلم بخش نگاه نو شد، گرچه بسیاری از صاحب نظران بر این عقیده بودند که فیلم شایستگی دریافت جایزه در بخش های محتلف بسیاری را داشته است. درباره این فیلم نوشته اند برای اولین بار است در تاریخ جمهوری اسلامی، فیلمی با بودجه یک نهاد انقلابی ساخته می شود. در برنامه تخصصی همان نهاد به آن حمله می شود و توسط همان نهاد اکران نمی شود. شباهت موقعیت و موفقیت بیان و ساختار این فیلم به فیلم معروف آژانس شیشه ای اثر ابراهیم حاتمی کیا از دیگر نکات برجسته ای بود که در ذهن ها ماندگار شد. داستان این فیلم از این قرار بود که جوانی بسیجی پس از آن که همسر محجبه اش مورد ضرب و شتم یک شهروند تابعیت ایرانی انگلیسی قرار می گیرد و درنهایت منجر به سقط جنینش می شود، تصمیم می گیرد با دستگیری ضارب او را به سزای عملش برساند اما زمانی که مشخص می شود ضارب یکی از اشخاص رده بالای حکومتی است، کار به جاهای پیچیده می کشد. بسیاری معتقدند ضد انگلیسی بودن فیلم آن را به دار مکافات دچار کرده است. شبی که ماه کامل شد نرگس آبیار که براساس داستان واقعی عبدالحمید ریگی و همسرش فائزه منصوری است، با نامزدی در 13رشته این جشنواره، توانست شش سیمرغ بلورین کسب کند. ماجرای نیمروز به کارگردانی محمدحسین مهدویان که دنباله ماجرای نیمروز(1395) بود در این دوره جشنواره فیلم فجر رونمایی شد و با نامزدی در 12رشته این جشنواره، توانست سه سیمرغ بلورین به دست آورد. روایت کلی این فیلم پیرامون اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال 1367 وعملیات فروغ جاویدان منافقین است.

12- راز مگو!
غلامرضا تختی بهرام توکلی،گرچه فیلمی در سبک زندگینامه ای و ورزشی است اما توجه خاصی به مسائل اجتماعی و فرهنگی متاثر از فضای سیاسی دوران زندگی تختی دارد. در بخشی از فیلم که به موفقیت های تختی در میدان های ورزشی می پردازد، اشاره می شود به این که محبوبیت تختی در میان مردم چگونه باعث ایجاد حساسیت در حکومت می شود، به خصوص که او گرایشی به جبهه ملی و مصدق داشت. این فیلم توانست در 10بخش کاندیدای کسب سیمرغ بلورین شود و در نهایت موفق شد در دو بخش، سیمرغ بلورین را از آن خود کند. این فیلم را می توان در جریان سینمای راهبردی براساس رویکرد و هدف فیلم ارزیابی کرد و به نتایج جالب توجهی دست یافت. نتایجی که این روزها فقط می توان از آن به عنوان راز مگو یاد کرد .
23نفر مهدی جعفری که برای نخستین بار در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد؛ اقتباسی از خاطرات 23 نفر از رزمندگان نوجوان ایرانی بود که در جریان جنگ ایران و عراق در سال 1361 به اسارت نیروهای عراقی درآمدند. این گروه کم سن و سال بین 13 تا 17 سال داشتند. 23 نفر برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی در سی و هفتمین دوره جشنواره فجر شد.
اما در سال سینمایی سی وهشتمین جشنواره فیلم فجر فیلم هایی که سینمای ایران در دایره راهبرد به خود دید عبارتند از: درخت گردو محمدحسین مهدویان، روز صفر سعید ملکان، خروج ابراهیم حاتمی کیا، مردن در آب مطهر نوید محمودی، آبادان یازده 60 مهرداد خوشبخت و لباس شخصی امیرعباس ربیعی.
درخت گردو که سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره شد جزو یکی از سه نامزدی - همراه خورشید و یلدا- بود که برای معرفی به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار 2021 انتخاب شد. همین توجه ناگهانی به کارگردان آن که پیشتر مورد غضب مدیران وقت بود خبر از وجود جریان های مختلف در تعیین راهبردهای سینمایی می دهد. داستان درخت گردو در سه بازه زمانی سال های 1366، 1384 و 1395 روایت می شود و بر پایه داستان واقعی و تلخ زندگی فردی رنج کشیده اهل آذربایجان غربی، به نام قادر مولان پور در روستای مرزی رش هرمه در نزدیکی سردشت ساخته شد؛ قادر و خانواده اش درگیر فاجعه بمباران شیمیایی سردشت شدند. روز صفر به سبک معمایی-هیجانی و در فضای جنگی و ماجراجویانه در مورد چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی توسط وزارت اطلاعات ایران است. این فیلم (همراه شنای پروانه) با دریافت پنج سیمرغ بلورین از سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، رکورددار دریافت بیشترین جایزه در این دوره جشنواره فجرشد.
فیلم خروج، داستان گروهی از کشاورزان روستایی را روایت می کند که شرکت سهامی آب، هنگام تخلیه سد آب شور به اشتباه آب را روانه زمین های کشاورزی آنها می کند و باعث خرابی تمامی محصولات آنها می شود. آنها پس از آن که از طریق مسئولان سد، دهیار، بخشدار و امام جمعه موفق به حل مشکل شان نمی شوند، تصمیم می گیرند نزد رئیس جمهور بروند و مشکل شان را با او در میان بگذارند. سفری پرمخاطره که به سرانجامی دیگر می رسد. (با توجه به همه گیری ویروس کرونا، خروج به عنوان اولین فیلم در تاریخ سینمای ایران به صورت آنلاین از تاریخ 24 فروردین 1399 اکران شد.) مردن در آب مطهر، داستان یک زوج جوان افغان است که در تلاشند افغانستان را به مقصد اروپا ترک کرده تا زندگی بهتری پیدا کنند. این دو به صورت غیرقانونی با اتوبوس وارد ایران می شوند اما متوجه می شوند برای مهاجرت از ترکیه به اروپا و به رسمیت شناخته شدن به عنوان پناهنده به دلایل قانع کننده ای نیاز دارند. این دو درنهایت سعی می کند از اسلام به کاتولیک بروند، اما این امر مشکلات و خطرات بزرگ تری در پی دارد.
آبادان یازده60 در بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشت و برنده سیمرغ بلورین جایزه ویژه قاسم سلیمانی جشنواره فیلم فجر شد. این فیلم روایت مجاهدت گروهی از کارکنان رادیو نفت آبادان برای حفظ رادیو و مخابره اخبار به منظور مقاومت مردم در برابر نیروهای عراقی است. لباس شخصی -که در بخش نگاه نوی سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر(1398)حضور داشت- به عملکرد حزب توده ایران در سال های ابتدایی انقلاب 1357 می پرداخت و در آن شخصیت هایی چون نورالدین کیانوری و احسان طبری به تصویر کشیده شده اند.

13- فیلم های انقلابی که اکران نمی شوند
مصلحت با نام های سابق پدری و مصلحت نظام فیلمی به کارگردانی و نویسندگی حسین دارابی و همچنین فیلم منصور با نام سابق اوج 110 به کارگردانی و نویسندگی سیاوش سرمدی نیز آثار سینمایی مزین به تم سیاسی در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر(1399)بودند. داستان فیلم مصلحت اوایل سال 60 جریان دارد. بعد از انقلاب، نظام سیاسی جدید مستقر می شود. در این زمان اختلاف سیاسی میان یکی از شخصیت های بانفوذ نظام با فرزندش، آنها را مقابل هم قرار می دهد و موجب تقابل و موازانه سخت پیوند خانوادگی و مصلحت سیاسی کشور می شود. داستان فیلم منصور، به روایت بخش هایی از زندگی تیمسار منصور ستاری، فرمانده سابق نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و ساخت اولین جنگنده ایرانی می پردازد. تیمسار ستاری و تیمش ابتدا برای وارد کردن چند هواپیمای جنگی اقدام کردند که به خاطر حمله آمریکایی ها به هواپیماها و بمباران آنها، با شکست مواجه شد. تیمسار ستاری به تیمش دستور داد با داشته ها و دانش خودشان قطعات مورد نیاز هواپیماها را در یکی از سوله های ارتش، تولید کنند. تمام طول فیلم تماشاگر شاهد تلاش های ستاری برای پیدا کردن راه خودکفایی است. «ضد» به کارگردانی امیرعباس ربیعی را باید تنها فیلم چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر دانست که محتوای سیاسی داشت. این فیلم برنده چند جایزه بهترین طراحی صحنه و بهترین نقش مکمل مرد شد. فیلم ضد یک درام سیاسی است که در بستر التهابات کشور در تابستان سال 1360 می گذرد. این اثر به حادثه بمب گذاری منافقین در دفتر حزب جمهوری اسلامی توجه نشان داده وتلاش می کند نگاهی واقعی و ساختارشکنانه به ماجرای نفوذ داشته باشد. در این فیلم، منافقین به عنوان عامل بسیاری از جنایات اوایل انقلاب دیده می شوند.

14- نبود انسجام در راهبرد
این گروه، آخر فیلم هایی هستند که با موضوعات موثر و براساس نیاز روز و باکیفیت مطلوب ساخته شدند و در اکران جشنواره ای در نظر مخاطب نشستند و با وجود به وقت بودن و نقش تبیینی شان توسط جریان های پنهان در گرداب رسیدن به اکران عمومی غرق شدند تا بار دیگر از نبود راهبرد منسجم در سینمای ایران خبر دهند و اثبات کنند سینمای ایران پیش از دستیابی به زمینه های ایجاد راهبرد به جریان شناسی نیاز دارد تا از مخمصه جریان های شبهه روشنفکری، نفوذ، جریان های سیاسی متکی بر منافع گروهی و قشری عبور کند و به کارگردان های راهبردی خود بیندیشد .