دهه ها برنامه توسعه دقیق، ایران را به یک رقیب جدی در فناوری هواپیماهای بدون سرنشین تبدیل کرده است؛ پهپادهایی که اکنون خود را در میدان های نبرد می بینند و به تهران قدرت نفوذ منطقه ای جدیدی می دهند. با کاهش سریع ذخایر موشکی روسیه، مسکو به ایران روی آورده است و گزارش ها حاکی از آن است که روسیه صدها پهپاد ایرانی خریداری کرده و هزار فروند دیگر نیز سفارش داده است.
نگاهی به گزارش پایگاه خبری «میدل ایست آی» درباره قدرت پهپادی ایران
پرندگان عذاب
امیر فرشباف، روزنامه ایران
یکی از مراکز رسانه ای-مطالعاتی غربی که توان پهپادی ایران را زیر ذره بین قرار داده و به طور تخصصی آن را دنبال می کند، پایگاه خبری-تحلیلی «میدل ایست آی» واقع در انگلیس است که سعی دارد ظهور ایران به عنوان قطب جدید پهپادی را از جهات مختلف بررسی کند. این وبگاه مطالعاتی این کار را در چند مقاله و به وسیله گفت و گو با کارشناسان مسائل نظامی دنبال می کند؛ یکی از نمونه های قابل توجه آن گزارش الیس گئووری روزنامه نگار مقیم استانبول با عنوان «ظهور صنعت هواپیماهای بدون سرنشین ایران» است که ترجمه آن را از نظر می گذرانید. مولف در این گزارش هم از طریق بازخوانی گفت و گو با صاحبنظران، به وجوه تاریخی و سابقه ورود ایران به حوزه هواپیماهای بدون سرنشین اشاره می کند و هم به جایگاه راهبردی این صنعت در ساختار دفاعی ایران و تحولات میدانی بین المللی مرتبط با آن می پردازد.
دهه ها برنامه توسعه دقیق، ایران را به یک رقیب جدی در فناوری هواپیماهای بدون سرنشین تبدیل کرده است؛ پهپادهایی که اکنون خود را در میدان های نبرد می بینند و به تهران قدرت نفوذ منطقه ای جدیدی می دهند. با کاهش سریع ذخایر موشکی روسیه، مسکو به ایران روی آورده است و گزارش ها حاکی از آن است که روسیه صدها پهپاد ایرانی خریداری کرده و هزار فروند دیگر نیز سفارش داده است. البته مسکو و تهران به نوبه خود وقوع چنین معاملاتی برای جنگ اوکراین را رد کرده اند.
با این حال، آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران، در یک سخنرانی با اشاره به توان پهپادی جمهوری اسلامی ایران، به برنامه تولید هواپیماهای بدون سرنشین این کشور مباهات کرد و گفت: «در گذشته به فناوری ایرانی شک می کردند و آن را جعلی می خواندند؛ حالا می گویند پهپادهای ایرانی خطرناک است، چرا به فلانی می فروشید؟»
استفاده از این پهپادها به نیروهای مسلح ایران این فرصت را داده است تا آنها را در یک درگیری پویا آزمایش کند و به دانشمندان این کشور امکان یادگیری و به سیاستمدارانش این فضا را می دهد تا سخت افزارهای ایرانی را به نمایش بگذارند. سرلشکر یحیی رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشاور ارشد نظامی رهبر ایران، اخیرا گفته است که حداقل 22 کشور علاقه مند به دستیابی به پهپادهای نظامی ساخت ایران هستند.
تسلط ایران روی ساخت هواپیماهای بدون سرنشین برای دهه ها یک اولویت ملی بوده است که مسئولان با وجود اقتصاد تحریم شده، آن را رشد داده و از آن مراقبت کرده اند. از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979 و خصومت ناشی از آن بین ایران و غرب، تحریم های بین المللی، تهران را به سمت خودکفایی در همه زمینه ها بویژه صنعت دفاعی سوق داده است.
جایگاه پهپادها در دکترین دفاعی ایران
به گفته حمیدرضا عزیزی، کارشناس مسائل ایران در موسسه بین المللی آلمان، در طول جنگ ایران و عراق در اواسط دهه 1980 بود که علاقه تهران به هواپیماهای بدون سرنشین واقعا شروع شد، با اولین پهپاد به نام ابابیل به معنای دسته پرندگان [عذاب]؛ نامی که پیش بینی می شد استفاده استراتژیک ایران از این پرندگان در میدان های نبرد را درپی داشته باشد.
استفاده [ارتش] ایران از ابابیل به عنوان مهمات غیرکلاسیک، برای جمع آوری اطلاعات و شناسایی، حفظ منابع محدود، حفظ سرمایه انسانی و پشتیبانی از نیروی هوایی خود کاربرد دارد. عزیزی همچنین گفت: در دهه های پس از جنگ، برنامه ساخت پهپادهای ایرانی به عنوان بخش جدایی ناپذیری از ساختار نظامی این کشور طراحی شده است. هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) یکی از چهار رکن راهبرد نظامی ایران است و سه محور دیگر مشتمل بر این موارد هستند: برنامه موشکی، شبکه متحدان منطقه ای و توانمندی های رو به رشد در حوزه جنگ سایبری.
عزیزی معتقد است که در مجموع، اینها ستون های «بازدارندگی نامتقارن» را تشکیل می دهند که ایران در مواجهه با تحریم های فلج کننده ایجاد کرده است، البته دستیابی ایران به پهپادهای امریکایی [و مهندسی معکوس آنها] نیز در این فرایند بی تاثیر نبوده است. عزیزی با بیان اینکه ایران برنامه موشکی و پهپادی خود را برای جبران کمبود نیروی هوایی توسعه داده است، افزود: توسعه بومی در دکترین دفاعی ایران یک اولویت است.
مهندسی معکوس؛ راز خودکفایی
پروفسور انوشیروان احتشامی مدیر شورای تحقیقات اقتصادی و اجتماعی مرکز مطالعات پیشرفته جهان عرب در دانشگاه دورام انگلستان و نویسنده کتاب «دفاع در ایران: از سپاه پاسداران تا موشک های بالستیک» گفت: اهمیت روزافزون پهپادها در دکترین راهبردی ایران در چند سال گذشته تا حد زیادی افزایش یافته است. احتشامی به MEE (میدل ایست آی) گفت: «این برنامه موشکی ایران بوده که به دلیل ارزش بازدارندگی، بویژه در قبال اسرائیل، در کانون توجه قرار گرفته است. توسعه حقیقی صنعت هواپیماهای بدون سرنشین در ایران از 10 سال گذشته آغاز شده است؛ توانایی ایران در انهدام چند پهپاد امریکایی از آسمان به دانش فنی پهپادی جمهوری اسلامی کمک کرده است. علاوه بر این، دانشمندان ایرانی در آموختن از دشمنان شان، توانا بوده اند، چراکه به عنوان نمونه در سال 2011، نیروهای مسلح ایران یک پهپاد امریکایی به نام RQ-170 Sentinel را سرنگون و در عرض یک سال آن را مهندسی معکوس کردند و در نهایت، نسخه خود را تولید کردند؛ مهارتی که از دهه 1980 به آن دست یافته بودند.»
احتشامی گفت: ایران در چند دهه اخیر در حال توسعه یکی از تخصص های خود یعنی مهندسی معکوس بوده است. شما کم و بیش هر چیزی را به آنها می دهید و مهندسان و دانشمندان آنها، بویژه در مجتمع نظامی-صنعتی، می توانند قطعات آن را از هم جدا کرده و راه هایی برای جمع آوری و بازیابی مجدد آن بیابند.
ایران اکنون دارای ناوگانی از پهپادها است که قادر به شلیک موشک های هدایت شونده دقیق با برد 2000 کیلومتر هستند، این غیر از تعداد زیادی پهپاد با قابلیت های تجسسی و اطلاعاتی است.
یک طلوع جدید
تنهایی ایران - به عنوان یکی از تامین کنندگان بازار تسلیحات - به این معناست که این کشور در درجه اول بر خودکفایی تمرکز کرده است. وظیفه توسعه برنامه پهپادهای ایران عمدتا بر عهده چند شرکت دفاعی بوده است که شرکت های صنعت هوانوردی قدس، شرکت صنایع هواپیماسازی ایران و صنایع هوایی شاهد در طراحی برخی از نیرومندترین پهپادهای کشور پیشتاز هستند. پروفسور احتشامی در بخش دیگری از گفت و گو با میدل ایست آی گفت: «پهپادهای ایرانی در مقایسه با نمونه های اسرائیلی، ترکیه ای یا امریکایی، ممکن است ساده به نظر برسند، اما موثرتر هستند.» وی افزود: «طی دهه گذشته، پهپادهای ایرانی به سرعت پیشرفت کرده اند؛ ایران اکنون طیف بسیار پیچیده ای از پهپادها را در اختیار دارد که از آنها به طور خاص در خلیج فارس برای کار اطلاعاتی، انتقال مهمات، امواج راداری و جابه جایی اشیا و... استفاده می کند.»
ایران در سال 2021 از یکی از اعضای خانواده «شاهد» به نام شاهد 136 به طور رسمی رونمایی کرد. هدف شاهد 136 دور زدن سامانه های پدافند هوایی دشمن و غلبه بر نیروهای زمینی آن است. این پرنده یک کلاهک به وزن حدود 35 کیلوگرم حمل می کند. گاهی اوقات نیز به عنوان پهپاد «کامیکازه» (انتحاری) برای پرواز مستقیم به سمت اهداف شناخته می شود.
یکی دیگر از پهپادهای پیشرفته جنگی موجود در زرادخانه ایران، شاهد 129 است که در کشورهای مختلف غرب آسیا ازجمله سوریه، لبنان و رزمایش های منطقه خلیج فارس استفاده شده است. اگرچه این پهپادهای گوناگون ایرانی از نمونه های امریکایی پیشرفته تر هستند، اما ایران نشان داده است که برای انتقال و صدور آنها به متحدان خود مانند انصارالله در یمن و... منعی ندارد و آنان نیز می توانند از این پهپادها برای اهداف خود استفاده کنند.
دیپلماسی پهپادی ایران
پهپادهای ایرانی با گذشت زمان به ابزاری مفید برای تقویت پیوند شبکه ای تهران با سایر دولت ها و بازیگران غیردولتی تبدیل شدند. اوایل سال جاری، ایران اولین کارخانه تولید پهپاد خود را در تاجیکستان برای تولید و صادرات ابابیل2 - گونه ای از نخستین پهپادهای خود - افتتاح کرد. بدین ترتیب، تاجیکستان با تهران همکاری می کند تا روابط دوجانبه خود را بهبود بخشند و در عین حال، ایران برنامه هواپیماهای بدون سرنشین خود را به دور از خرابکاری های احتمالی اسرائیل توسعه دهد.
اریک لوب، دانشیار گروه سیاست و روابط بین الملل دانشگاه بین المللی فلوریدا گفت: «یکی از دلایلی که ایران با تاجیکستان در تولید پهپاد همکاری کرده است، نگرانی های امنیتی مشترک آنها در مورد طالبان و داعش خراسان در افغانستان است.»لوب به MEE گفت: «ایران [همچنین] از صنعت هواپیماهای بدون سرنشین خود برای تقویت روابط با بازیگران دولتی مانند ونزوئلا، اتیوپی و روسیه استفاده کرده است، بویژه پس از پایان تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر 2020». اما سابقه همکاری تهران و روسیه در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین حداقل به سال 2016 برمی گردد، زمانی که یک ژنرال ارشد ایرانی گفت که مسکو برای اجرای برنامه خود درخواست کمک کرده است.لوب گفت: «ایران و شرکا و متحدانش در سوریه و عراق از هواپیماهای بدون سرنشین برای جمع آوری اطلاعات و حمله به متحدان و منابع امریکا و همچنین علیه گروه های افراطی مانند القاعده و داعش استفاده کرده اند. او معتقد است یکی از نقاط قوت پهپادهای ایرانی این است که می توانند «جایگزین هایی مقرون به صرفه در کنار مزایای تاکتیکی مشابه را به بازیگران دولتی و غیردولتی در داخل و خارج از غرب آسیا ارائه کنند.»
در مکان هایی مانند یمن، فناوری هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی یک تغییردهنده بازی بوده اند. حملات پهپادی انصارالله در یمن، جنگ عربستان را به داخل خاک خود (عربستان) کشانده است و تاسیسات انرژی این کشور را به یک هدف تکراری تبدیل کرده است. حملات پهپادی انصارالله در عمق خاک عربستان اهرم فشار بزرگی برای این گروه تحت حمایت ایران در جنگ یمن بوده است.
از زمانی که ایران برنامه توسعه هواپیماهای بدون سرنشین خود را پیش برده است، اسرائیل، دشمن اصلی منطقه ای این کشور، به دنبال مقابله با آن بوده است. اسرائیل از شمال عراق (اقلیم کردستان) به عنوان پایگاهی برای جاسوسی و حمله به تاسیسات ایرانی استفاده کرده است که حملات موشکی [و توپخانه ای] ایران علیه پایگاه های جاسوسی اسرائیلی به دنبال پیشگیری از تکرار آن بوده است. ژنرال های امریکایی در سال های اخیر نسبت به توانمندی پهپادهای ایرانی هشدار داده اند. پیشرفت در فناوری هواپیماهای بدون سرنشین ایران باعث شده است که تهران از برتری هوایی منطقه ای نسبت به امریکا برخوردار شود؛ موضوعی که اعتراف یکی از ژنرال های امریکایی مبنی بر عدم برتری هوایی مطلق امریکا در برابر ایران را در پی داشت.
کد مطلب : 175
http://ecovatan.ir/vdcgrn9q4ak9u.pra.htmlecovatan.ir/vdcgrn9q4ak9u.pra.html