انقلاب در توییتر، آرامش در خیابان!

یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر در رسانه ها برجسته می شود، صدور و انتشار فراخوان هایی با محوریت دعوت به تجمع و اعتراض در مکان های خاص یا اعتصاب است. بر این اساس، فراخوان هایی در مناسبت های مختلف سال صادر می شود که در آن از اقشار و گروه های معینی خواسته می شود تا در روز یا روزهای معینی اقدام مشخصی را انجام دهند یا ندهند؛ برای مثال از افراد خواسته می شود که از کسب و کار، درس و دانشگاه یا رشته حرفه ای خود دست کشیده و اعتصاب کنند. در این میان پرسش قابل طرح آن است که این دست فراخوان ها اولا از کجا صادر می شوند و ثانیا چرا معمولا نتیجه پررنگ و برجسته ای در میدان ندارند. آشنایی با روال صدور فراخوان ها برای تجمع و اعتصاب، می تواند به ما درک دقیق تری از ماهیت آنها بدهد. در این میان پرداختن به چند پرسش قابل توجه است؛ چه کسانی پشت طراحی این فراخوان ها قرار دارند؟ چرا ایام معینی از سال برای اعتصاب انتخاب می شوند و این انتخاب برچه اساسی صورت می گیرد؟ چرا بسیاری از آگهی هایی که به عنوان فراخوان منتشر می شوند در عمل، نتیجه قابل توجهی ندارند و هیچگاه براساس آنها اقدام جدی در میدان صورت نمی گیرد؟

کپی کاری از 1357 در 1401!
معمولا انتشار آگهی های فراخوان برای تجمع یا اعتصاب، با این هدف صورت می گیرد که القا کند وضعیت کشور غیرعادی است یا قرار است بحران های بزرگی در پیش باشد. عمده کسانی که خواسته یا ناخواسته این دست آگهی ها و فراخوان ها را تبلیغ می کنند با الهام از انقلاب اسلامی و مبارزات منتهی به پیروزی آن دست به چنین کاری می زنند.
اختناق و خفقان حاکم بر فضای سیاسی کشور در دوره حکومت پهلوی بویژه پس از قیام 15 خرداد 1342 موجب شد که جامعه تا حد انفجار پیش برود. فضای سیاسی دوره پهلوی دوم و سرکوب مستمر و زندانی کردن فعالان و کنشگران سیاسی موجب ایجاد تکاپوی گسترده و بروز اعتصابات پراکنده با رنگ و بوی صنفی - رفاهی در کشور شد. با آغاز مخالفت ها و مبارزات آشکار بر ضد رژیم از نیمه دوم سال 1356 و کشته شدن عده ای از مردم در این مبارزات، مبارزه رودررو با ارتش کاملا مسلح، امیدوارکننده به نظر نمی رسید. از این رو مبارزان به فکر افتادند برای شمول بیشتر مبارزه و ناکارآمد کردن دستگاه سرکوب رژیم، اعتصاب های صنفی - رفاهی را به خواسته های سیاسی گسترش دهند. بدین ترتیب اعتصاب های رفاهی رفته رفته جای خود را به اعتصاب های سیاسی داد و موجب شد تا تمام تلاش های رژیم برای ایجاد آرامش و بازگرداندن اعتصابیون به سر کار با شکست مواجه شود. نهایتا با در دست گرفتن ابتکار عمل توسط امام خمینی(ره) و صدور اعلامیه ها و تعیین اشخاص برای سازماندهی اعتصابات از جانب ایشان، اعتصابیون در یک حرکت منسجم و هماهنگ در فروپاشی رژیم محمدرضا پهلوی نقش اساسی ایفا کردند. این تجربه و روایت مستمر آن در طول دهه های پس از پیروزی انقلاب، حالا سبب شده تا مقوله اعتصاب به عنوان الگویی برای تضعیف نظام سیاسی از سوی جریان های رسانه ای بیگانه مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس کسانی که تاریخ انقلاب اسلامی را خوانده اند، تصور می کنند که برای وقوع یک انقلاب دیگر در ایران باز هم باید اعتصابات و تجمعات گسترده صورت گیرد و به همین خاطر سعی می کنند با تداعی وضعیت انقلابی به صورتی که در سال 1357 وجود داشت، وضعیت کنونی را غیرعادی جلوه دهند. این عده همچنین سعی می کنند با تعطیل کردن شئون مختلف کشور اعم از کسب وکارها، دانشگاه ها، مدارس و غیره، در عملکرد روزمره اختلال ایجاد کنند و در این راستا با ایجاد و افزایش نارضایتی های اجتماعی از تعطیلی زندگی روزمره بر درصد ناراضیان از نظام بیفزایند. البته این تنها صورت کار است؛ آنچه که در واقعیت رخ می دهد، بسیار متفاوت از پیش بینی این عده است.

چرا مردم با فراخوان ها همراه نمی شوند؟
سوال اینجاست که چنین فراخوان هایی تا چه اندازه مردمی هستند، به این معنا که آیا فعالیت های اعتراضی به صورت خودجوش توسط مردم طراحی می شوند یا اینکه از منشا های خاصی بیرون می آیند؟ برخلاف اعتصابات گسترده در دوره پهلوی و فراخوان هایی که هم به صورت مردمی منتشر می شد و هم جامعه نیز با آن همراه بود، اکنون درصد بسیاری از مردم با فراخوان ها همراه نمی شوند، زیرا تجربه هایی که در سال های گذشته بویژه در دو ماه اخیر اتفاق افتاد، نشان می دهد که اساسا مردم ایران، تا خود دلیلی برای نارضایتی و تجمع و اعتراض و اعتصاب پیدا نکنند، تحت القائات بیرونی اقدام به فعالیت اعتراضی نمی کنند.
نتیجه ای که در میدان مشاهده می شود به گونه ای نیست که بتوان سهم مردم را در آن پررنگ دانست. اگر چنین فراخوان هایی به صورت خودجوش و مردمی طراحی می شدند، آنگاه در خیابان ها در روزهای معینی که در فراخوان ها مورد اشاره قرار می گیرند، شاهد شلوغی ها و تجمعات اعتراضی گسترده ای بودیم. همچنین اعتصاب های سراسری نیز بسیار پررنگ تر نمود داشتند، اما خلوتی خیابان ها نشان می دهد که اساسا مردم سهم چندانی در طراحی این فراخوان ها ندارند.
نمونه اخیر این فراخوان ها که مربوط به تجمع در روزهای چهاردهم تا شانزدهم آذر می شود، در عمل پروژه ای شکست خورده است؛ به طوری که در همان روز اول، بی نتیجه بودن آن در شبکه های اجتماعی نیز برجسته شد و تعجب برخی خود فراخوان دهندگان را نیز برانگیخت و حتی برخی ناباورانه نتوانسته اند آنچه را در خیابان ها مشاهده کرده اند، با انتظارات قبلی خود تطبیق دهند یا توجیه مشخصی برای آن پیدا کنند. حال که مشخص می شود این فراخوان ها مردمی نیستند، لازم است منشاهایی که فراخوان ها از آنها بیرون می آیند نیز شناسایی شوند.

فراخوان ها از کجا می آیند؟
قبل از هر چیز نمی توان نقش رسانه را در برجسته سازی این فراخوان ها انکار کرد. در واقع رسانه ها که در حالت عادی وظیفه دارند این دست فراخوان ها را صرفا برجسته کنند و انعکاس خبری از آنها بدهند، در حال حاضر مرجع صدور آنها شده اند. طبیعی است که رسانه اگرچه می تواند نقش قابل توجهی در انتشار و اطلاع رسانی داشته باشد، اما به این دلیل که شخص یا گروه معینی مسئولیت دعوت مردم به اعتراض و اعتصاب را برعهده نمی گیرند، هویت و ماهیت چندان مشخصی ندارند و طبیعی است که جامعه نمی تواند صرفا براساس آنچه که در قاب تلویزیون یا رسانه می بیند اعتماد کرده یا حتی قانع شود که عملی را انجام دهد که احتمالا بابت آن هزینه یا تاوان بدهد.
شاید در سال های گذشته که جامعه ایرانی هنوز درک نسبتا دقیقی از پدیده رسانه و ماهیت آن و کارکردهای آن نداشت، گاهی به این رسانه ها اعتمادهایی صورت می گرفت و تجمعاتی نیز در کف خیابان به وجود می آمد، اما تجربیات اخیر، بویژه در سه سال اخیر، نشان می دهد که جامعه ایرانی به سطحی از پختگی در زمینه سواد رسانه ای رسیده است که به راحتی فریب فراخوان های بی هویت و بی اصالت را نخورد.
وقتی از رسانه به عنوان منشا صدور فراخوان صحبت می کنیم، منظور تنها محدود به چند شبکه ماهواره ای نمی شود؛ بلکه تلاش برای القای مردمی بودن فراخوان ها و اعتصابات از طریق ایجاد پایگاه ها، کانال ها و صفحه هایی در شبکه های مجازی نیز در این راستا صورت می گیرد.برای نمونه در تلگرام و توئیتر کانال ها و صفحه هایی ساخته شده است که معمولا نام های مشابهی هم دارند؛ هم نام آنها و هم محتوای این کانال ها و صفحه ها نشان می دهد که همگی توسط اشخاص یا گروه های معینی اداره می شوند که نه تنها مردمی نیستند، بلکه گاه حتی هیچ نسبتی هم با شهر یا استان مربوطه ندارند. اگرچه نام این کانال ها به نام تک تک شهرهای ایران یا استان های ایران نامگذاری شده، اما هم اعضای بسیار اندک و هم محتوای مشابهی دارند؛ به طوری که گاه فقط نام شهرها عوض می شود و محتوای مطالب تنها کپی شده است. چنین قرائنی نشان می دهند که این دست کانال ها و این دست سازماندهی ها نه تنها مردمی نیستند، بلکه حتی از پشتوانه تشکیلاتی چندان قابل توجهی نیز برخوردار نیستند.
نمونه دیگر طراحی و ساخت کانال ها و صفحات با عنوان اقشار مختلف است. در این اقدام گروه هایی سعی می کنند تا با ساخت کانال های مشابه به نام اصناف (مثلا فرهنگیان، اتوبوس داران، کامیون داران، بازاریان و...)که تنها نام شهر مربوطه در آنها متفاوت است، این گونه القا کنند که تمامی اصناف و تمامی گروه ها و اقشار جامعه به اعتراض های سراسری پیوسته اند، اما باز هم تعداد کم این صفحه ها و کانال ها نشان از ساختگی بودن آنها دارد. در میانه شکاف بین رسانه و واقعیت عجیب نیست که برخلاف آنچه در رسانه ها اعتراض سراسری یا فراخوان گسترده خوانده می شود، اوضاع شهرها در نقاط مختلف کشور بسیار آرام است و مردم همچنان به زندگی روزمره خود می پردازند؛ همانگونه که در گذشته پرداخته اند.

سناریوی تداوم آشوب برای 141516 امین بار نیز شکست خورد!
از مجموع آنچه گفته شد، می توان این نتیجه را گرفت که اولا حرکت های غیرمردمی هیچگاه اصیل نیستند و به مرور زمان ماهیت جعلی آنها بر جامعه آشکار می شود، ثانیا به جرات می توان گفت که کشور از مدت ها قبل به روال عادی خود برگشته است و برخلاف تلاش رسانه های بیگانه که سعی دارند در نقاط محدودی با ایجاد بلوا و آشوب توجهات رسانه ای را منحرف کنند، در سایر شهرهای کشور، وضعیت به صورت عادی پیش می رود و حداقل اوضاع عمومی کشور به گونه ای نیست که از آن ناآرامی یا بی ثباتی احساس شود. در این میان ممکن است مکان های خاصی به واسطه ماهیت تجمعی آن مورد توجه رسانه ها قرار گیرند. برای نمونه دانشگاه ها اکنون به مکان خوبی برای پیشبرد سناریوهای رسانه ای جریان های بیگانه تبدیل شده اند به طوری که خبرسازی و شایعه سازی درباره دانشگاه ها اکنون می تواند خوراک این دسته از رسانه ها را فراهم کند. اما باید توجه داشت، هرگونه حرکتی که در دانشگاه ها صورت می گیرد، اولا بنا بر ذات کنشگرانه دانشجویان در حد مسالمت آمیز آن طبیعی است و نمی توان کنجکاوی و هیجان خواهی دانشجویان را در آن نادیده گرفت؛ ثانیا به دلیل آن که جمعیت موجود در دانشگاه ها و هر مکان معین شلوغ دیگر، از قبل حضور داشته است، نمی توان اتفاقاتی که در دانشگاه رخ می دهد را حاصل فراخوان ها دانست.
این که جمعیتی در مکانی به طور طبیعی از قبل وجود داشته باشد و تنها دوربین رسانه ها روی آن متمرکز گردد، دلیلی بر پاسخ دادن به این فراخوان ها محسوب نمی شود. اگر فراخوان های مختلفی را که در طول سال های اخیر منتشر شده، در کنار هم قرار دهیم و نتایج آنها را در میدان با چیزی که از قبل در رسانه ها برای آنها پیش بینی می شد مقایسه کنیم، درمی یابیم که جامعه ایرانی با این دست فراخوان ها و پاسخ دادن به آنها، فاصله بسیار زیادی دارد. اما از آنجایی که جریان های رسانه ای بیگانه و جریان اپوزیسیون خارج نشین، هیچگاه شناخت دقیقی از مختصات جامعه ایرانی نداشته، باز هم تلاش مذبوحانه خود را ادامه می دهد و بدون صرف هیچگونه خلاقیتی در تغییر شکل یا محتوای فراخوان ها همچنان امید واهی دارد که روزی بتواند از طریق چند شبکه ماهواره ای و چند کانال تلگرامی و چند صفحه توئیتری، انقلابی گسترده انجام دهد!
آخرین فراخوانی که برای روزهای چهاردهم تا شانزدهم آذر منتشر شد، با وجود آن که از حداقل 10 روز قبل مورد تبلیغ رسانه ها قرار گرفته بود، اما در عمل راه به جایی نبرده است؛ به طوری که در حال حاضر کسانی که سعی داشتند از این طریق به ناآرامی دامن بزنند، حال با مشاهده این مساله که فراخوان در عمل شکست خورده، سطح اعتراض خود را به تغییر عکس پروفایل تنزل داده اند!