سایه ترامپیسم بر 2024

بعد از پانزده بار رای گیری، سرانجام در پی چهار روز پرماجرا در کنگره آمریکا، کوین مک کارتی به ریاست مجلس نمایندگان آمریکا انتخاب شد. این پدیده یعنی رای گیری بیش از یک مرتبه، حدود 100سال بود که در کنگره آمریکا اتفاق نیفتاده بود و بعد از یک قرن، به خاطر مخالفت تعداد اندکی از هم حزبی های مک کارتی از حزب جمهوری خواه، انتخاب او پرماجرا شد. پرماجراشدن انتخاب مک کارتی، پدیده ای در خور توجه در سیاست داخلی آمریکا و همچنین به خاطر وزن و موقعیت آمریکا در این دوران پیچیده تحول در روابط بین الملل است.
چگونه می توان این پدیده را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد؟ در پاسخ سه موضوع و مفهوم که بر یکدیگر تاثیر قابل ملاحظه ای داشته است، باید مورد توجه قرار گیرد؛ «ساختار سیاسی آمریکا»، «متن اجتماعی و سیاسی آمریکا» و «شخصیت و ویژگی های فردی سیاستمداران آمریکایی»؛ رفت و آمد بین این سه مفهوم روشن می کند که پویایی و تنش در ساحت سیاسی آمریکا در دو سال مانده به انتخابات ریاست جمهوری برجسته، ولی چارچوب های مدیریت تنش همراه با نقش و موقعیت افراد، علائمی از دگردیسی سیاسی را به نمایش می گذارد. در این دگردیسی، ساختارها روشن، متن اجتماعی تاریک و روشن و سرنوشت سیاسی شخصیت ها مبهم به نظر می رسد.
الف: ساختار سیاسی آمریکا: در ساختار سیاسی آمریکا که نظامی فدرالی است، کنگره جایگاه و نقش عمده ای در ایجاد تعادل قوا دارد. قانون اساسی آمریکا، براساس آنچه «نظارت و تعادل» (check and Balance) نامیده می شود، به رئیس جمهور قدرت فوق العاده ای می دهد؛ ولی همزمان کنگره بر نحوه استفاده رئیس جمهور از قدرت، نظارت دارد و با ابزارهایی که در اختیار دارد، قدرت رئیس جمهور را در زیاده روی و یکسو شدن ترازوی قدرت، تعادل می بخشد. در این میان نقش رئیس مجلس نمایندگان قابل توجه و از معدود سمت هایی است که در قانون اساسی آمریکا به آن اشاره شده است.
در عین حال باید در نظر داشت که بر اساس نظرات کارشناسان امور آمریکا، در مقایسه با سایر شاخه های قدرت در این کشور، به طور نسبی کنگره، بخش مردمی قدرت قلمداد می شود. کنگره خود از دو مجلس تشکیل شده است و مجلس نمایندگان وجهه مردمی بیشتری دارد. در مجلس فعلی که صد و هجدهمین مجلس است 9/ 70درصد سفیدپوست، 12درصدسیاه پوست، 6/ 10درصدلاتین تبار،1/ 4درصد آسیایی تبار، 9درصد ریشه خاورمیانه ای و بیش از 4درصد ریشه بومی یعنی سرخ پوستی دارند. به تعبیری آیینه بودگی کنگره آمریکا از ساختار اجتماعی آمریکا، بیش از بخش های دیگر است. آنچه باید در این میان در نظر داشت، پایداری در ساختارهای تعیین شده در قانون اساسی طی بیش از دو قرن گذشته است. رئیس مجلس نمایندگان که از او با اصطلاح سخنگوی مجلس (Speaker of the House) یاد می شود، چند کارکرد اصلی دارد. یکی از عمده ترین آنها، سامان دهی دستور کار و تعیین اولویت در طرح لوایح و شاید نقش برجسته تر آن تعیین نمایندگان برای کمیته های مختلف و به لحاظ کارکردی مذاکره برای ایجاد تعادل در درون مجلس و بیرون مجلس به ویژه با قوه مجریه است. معمولا حزبی که اکثریت را در مجلس نمایندگان دارد، بر اساس رای گیری و اکثریت نسبی خود، این سمت مهم را در اختیار می گیرد. با انتخابات میان دوره ای در نوامبر گذشته (آبان ماه) اکثریت این مجلس به جمهوری خواهان باختند و لذا جمهوری خواهان باید از بین خود، ریاست مجلس را انتخاب می کردند که در یک ماراتن سنگین، مک کارتی انتخاب شد؛ اما چرایی این ماراتن را باید در متن اجتماعی و سیاسی آمریکا و نه صرفا در رای گیری پانزده گانه جست وجو کرد.
ب- متن اجتماعی و سیاسی: هرچند از بدو تاسیس به عنوان یک دولت، ایالات متحده با دو گرایش سیاسی و در حقیقت با دو اندیشه سیاسی که یکی معتقد به نقش بسیار حداقلی دولت است و دیگری با نقش پررنگ تر دولت در مباحث اقتصادی و اجتماعی، پیوند خورده است، اما این دوگانه در دهه های اخیر، همراه با چالش های گوناگون اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، صیقل بیشتری خورده و تفاوت ها بین جانبداران دو حزب جمهوری خواه، طرفدار نقش کمتر دولت و دموکرات ها، طرفدار نقش بیشتر دولت، آشکارتر و تیزتر شده است. به هم خوردن ترکیب سنتی ساختار جمعیتی آمریکا نیز در این زمینه مهم است. فراتر از این دوگانه فلسفه سیاسی و اجتماعی و نهایتا حزبی، در درون دو حزب جا افتاده جمهوری خواه و دموکرات، طیف های رادیکالی پدیدار شده اند. آنچه در پانزده بار رای گیری برای انتخاب رئیس مجلس نمایندگان رخ داد، در واقع به گروهی از نمایندگان انتخاب شده برمی گردد که در سال های حدود 2005 و 2006، در برآمدن جریان موسوم به «تی پارتی» (Tea Party) نقش اصلی داشتند؛ جریان ضددولت و دولت بزرگ، ضدمالیات، ضد سیاست سهل گیرانه مهاجرتی و بازگشت به ارزش های مسیحی است.
این جریان که پوپولیستی و در واقع مردم فریبانه است، در سیر تحول خود به ظهور پدیده ترامپ انجامید و نهایتا با بدبینی به نخبگان حاکم که آنها را لیبرال و واداده می نامد، به حمله به کنگره آمریکا در 6ژانویه2021 انجامید و این خود بحث شخصیت ها را به میان می آورد.
ج- شخصیت و ویژگی های فردی: فردی که نهایتا به ریاست مجلس نمایندگان انتخاب شد یعنی مک کارتی، سعی کرد که با جناح های مختلف حزب مخصوصا جناح تندرو کنار آید و به آنها امتیازاتی داد تا به ریاست مجلس وی رای دهند. هرچند او در بین جمهوری خواهان کم و بیش، در میانه طیف ها ایستاده است، اما اهل سازش است.
البته سازش در فرهنگ سیاسی آمریکا، واژه ای رایج و اقدامی قابل قبول است. او در دوران ریاست جمهوری ترامپ، با او نزدیک بود. در ماجرای اسناد موسوم به لدرگو که بحران سیاسی و حقوقی برای ترامپ ایجاد کرده است، به دیدار او در فلوریدا رفت و از همه جالب تر، در حل نهایی مساله ریاست او بر مجلس نمایندگان، این ترامپ بود که با نمایندگانی که با مک کارتی مخالف بودند، صحبت و آنها را متقاعد کرد که با او مخالفت نکنند.
مک کارتی، رئیس مجلس ضعیفی خواهد بود. اکثریت قاطع با جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان وجود ندارد و او به سختی به ریاست رسیده است. انتخاب پرماجرای او نشانگر سختی انتخابات 2024 ریاست جمهوری آمریکاست که از اکنون معلوم است در کشمکش بین ساختار و متن اجتماعی، نمی توان نقش و جریان ترامپ را نادیده گرفت.