«من نمی دانم در جنگ جهانی سوم چه جنگ افزارهایی به کار خواهد رفت، اما می دانم جنگ جهانی چهارم با سنگ و چوب خواهد بود.» آلبرت اینشتین

بگذارید داستان نوشتن این مقاله را که درباره معرفی یک کتاب کوچک و خوش خوان است، از سال های دور روایت کنم. روزی از روزها با یکی از استادان خوبم رفته بودیم به منطقه سنگان تهران برای پیاده روی. درواقع هدف ما پیاده روی نبود، هدف اصلی صحبت کردن بی پرده و آسوده در محیطی دور از گوش بود. چای زغالی و جگر روی منقل و هوای تازه، بهانه خوبی بود تا از خانه دل بکنیم و به سنگان برویم. در آن پیاده روی دلنشین من به استادم از کتابی گفتم که به تازگی به دستم رسیده بود و نویسنده آن فیزیک دانی با نام «جرمی برنشتاین» بود. نام کتاب «ایران هسته ای» است و دانشگاه هاروارد آمریکا آن را چاپ کرده. آن روزی که درباره این کتاب صحبت می کردیم چند روزی بود که «دونالد ترامپ» از برجام خارج شده بود. من در آن پیاده روی از آنچه در کتاب نوشته شده گفتم و از دیدگاه شگفت انگیز او درباره ایران هسته ای. آنچه مرا شگفت زده کرده بود، نوشته های این کتاب در سخنان سیاست مداران غربی بود. من کتاب «ایران هسته ای» را ترجمه کردم و مقدمه ای بلندبالا بر آن افزودم؛ اگرچه هنور چاپ نشده است! در آن روز پیاده روی، استادم به نقل از استاد آمریکایی اش درباره جرمی برنشتاین گفت؛ نقل قول بدین مضمون بود که برنشتاین تاجی از فیزیک بر سر دارد و کمربندی از سیاست ورزی دانشی. آن چنان که کتاب هایش هم نمایان کننده این گفته است. آن روز گذشت و من شروع کردم به هرچه بیشتر خواندن درباره برنشتاین. چندین کتابش را خواندم و فهمیدم او در اینکه ذره بینی از نگاه سیاسی-دفاعی در دست بگیرد و به فیزیک نگاه کند، چیره دست است. ممکن بود با برخی دیدگاه هایش به ویژه درباره ایران یا خاورمیانه همدل و همسو نباشم، اما نمی توانستم هوشمندی این پیرمرد 92ساله را نادیده بگیرم. به هرحال از آن روز به بعد که روزگار چرخ های بسیاری خورده، کتاب هایش را می خوانم و از آنها می آموزم. این را که این آموختن چه می تواند باشد، اندکی در این مقاله و در بندهای پایین توضیح داده ام. اما در این مقاله می خواهم یکی از آخرین کتاب هایی که پروفسور بازنشسته و استاد مدعو انستیتو فناوری استیونز نوشته، به کوتاهی معرفی کنم. این کتاب را انتشارات ورلد ساینتیفیک چاپ کرده است.

نام اصلی کتاب پروفسور برنشتاین «فضاپیمای اوریون و دیگر کشف های فضایی» است. این کتاب را انتشارات ورلد ساینتیفیک در همین سال جاری میلادی که ماه های پایانی آن را سپری می کنیم، در 150 صفحه چاپ کرده است. اجازه دهید روایت چگونگی پدیدآمدن این کتاب را از زبان خود برنشتاین بگویم. او برای اینکه بگوید این کتاب چه ساختاری دارد، به کتاب دیگری گریز می زند که «فیلسوفان زنده جهان» نام دارد. گویا بنیان گذار این کار فیلسوفی آلمانی بوده است. در این کتاب که هنوز هم چاپ می شود، نام های درخشانی همچون اینشتین و راسل هم به چشم می خورد. کتاب «فضاپیمای اوریون و دیگر کشف های فضایی» را هم برنشتاین با الهام از چنین روندی نوشته است. برنشتاین 20 موضوع را برگزیده که به 20 فیزیک دان و گاهی ریاضی دان بازمی گردد. در این کتاب برنشتاین هنرمندانه هم فیزیک را یاد می دهد، اگرچه هدف اصلی اش نیست و هم تاریخ دانش را روایت می کند. اما او کار مهم تری هم می کند؛ نشان می دهد که رویدادها چطور به هم ربط دارند. برای نمونه داستانی را روایت می کند که چگونه به برخی از کودکان یهودی در دوره جنگ جهانی دوم در انگلستان و آمریکا پناه دادند و از دل همین بچه ها چندین برنده جایزه نوبل سر برآورد. یا برای نمونه روایت می کند چگونه کوچ دانشمندان یهودی یا کسانی که با پیشینه یهودی به آمریکا رفتند، منجر به ساخت بمب هسته ای شد. نکته ای را باید درباره این کتاب از چشم دور نداشت. برخی از روایت های این کتاب 20فصلی، با دیدگاه های شخصی نویسنده آمیخته شده است و از قضا برنشتاین این موضوع را کتمان نمی کند. اگرچه می نویسد که در جایگاهی منصفانه نشسته است، اما به هرحال روایت های فردی اش در آن بی تاثیر نیست. روایت های او یک ویژگی بسیار مهم هم دارند: اینکه ناب و دست اول هستند. برای نمونه تا پیش از این من در هیچ کتابی نخوانده بودم که نقش زن فلان فیزیک دان در ترغیب او در پیوستن به فلان پروژه چه بوده است. یا در جای دیگر از گفت وگوی دو فیزیک دان در یک میهمانی یا کوه پیمایی می گوید که چگونه نظریه ای را پدید آورده است. خود برنشتاین روایت دست اولی از سه فیزیک دان بنیان گذار نظریه کوانتومی دارد. او در کتاب از دهه 50 میلادی سخن می گوید که در حال آموختن مکانیک کوانتومی بوده و تصمیم می گیرد سه نفر از معماران فیزیک کوانتومی را ملاقات کند: ورنر هایزنبرگ، پل دیراک و اروین شرودینگر. و باز در میان سطرهای کتاب به هایزنبرگ بازمی گردد که چرا تصمیم گرفت همراه با ماکس پلانک در آلمان بماند. فیزیک آلمان و فیزیک دانان آلمان از داستان های مورد علاقه برنشتاین است که هم در این کتاب و هم در کتاب های دیگرش به آن پرداخته است. شاید دلیل آن مسئله یهودی ها و هیتلر باشد؛ کمااینکه کتابی هم با همین نام نوشته است. نکته مهم دیگری هم درباره این کتاب بسیار خواندنی برنشتاین وجود دارد؛ او به دلیل فیزیک دان باذوق و باهوش بودنش به جزئیاتی توجه دارد که دیگران از روی آن رد می شوند. این نکته دو جور خودش را در دل کتاب نشان داده: یکی اینکه گاهی سروقت فردی رفته و روایتی از او گفته که شاید اصلا نامش را هم نشنیده باشید،اما وقتی می خوانید، درمی یابید که چه کار مهمی انجام داده است. دیگر اینکه چیزهایی را که به هم ربط دارند اما در ظاهر بی ربط می نمایند، به خوبی به تصویر می کشد. برنشتاین حتی در این رده از کتاب هایش که رنگ تاریخ دانش دارد و رنگ سیاست، هرجا که لازم ببیند، فرمول ها یا دیسول های ضروری را می نویسد. این موضوع شاید برای عامه مردم کمی سخت بنماید؛ اما برای کسانی که با فیزیک و ریاضیات دبیرستانی به خوبی آشنایی دارند و یادشان مانده، بیش از پیش به جذابیت و خواندنی ترکردن کتاب می افزاید.
فصل های کتاب این کتاب 150صفحه ای از 20 فصل یا بهتر بگویم از 20 گفتار تشکیل شده است. پیش از آنکه درباره گفتارهای آن توصیح دهم، دو نکته را لازم است بدانید. نیاز نیست این کتاب را به ترتیب بخش ها بخوانید، هر بخش روایت یک داستان است؛ اما اگر با ترتیب خود نویسنده بخوانید، پیوستگی تاریخی بهتری در ذهن شما نقش خواهد بست. نکته دیگر اینکه ممکن است نام برخی گفتارها برایتان عجیب باشد. گزینش نام های عجیب از ویژگی های نوشتاری برنشتاین است. زمانی می فهمید که چرا این نام برای فصلی از کتاب برگزیده شده که آن فصل یا گفتار را بخوانید. این ظرافت ها از ذهن خلاق برنشتاین برمی آید که در فیزیک باهوش است و در نوشتن چیره دست. کتاب با داستان فضاپیمای اوریون و داستان کار و رفاقت و پژوهش رفیق دیرین برنشتاین، فریمن دایسون آغاز می شود. عنوان گفتار دوم نجوا کنندگان است که با تصویری از ولفگانگ پاولی و نیلز بور دانمارکی شروع می شود. او در این گفتار داستان هایی از کوانتوم را در دهه های آغازین سده پیش روایت می کند. در گفتار بعدی به داستان زن فیزیک دان روس تباری می پردازد که چگونه در دریای پرتلاطم فیزیک و سیاست شنا می کرد. گفتار پنجم کتاب درباره یک داستان فرافکنی در فیزیک و ریاضی است که دو صفحه هم بیشتر نیست. این گفتار با نقل قول نامه ای از دایسون به برنشتاین است که به او گفته: برنشتاین، دوست خوبم، سوتی دادی. او در این گفتار نشان می دهد اشتباه های بامزه چگونه رخ می دهند. گفتار پنجم کتاب باز به داستان هایی از فیزیک دانان ربط دارد و گفتار ششم که بسیار هم پرصفحه است در مقایسه با دیگر گفتارها، به لیزه مایتنر اختصاص دارد. ابتدا بگویم که لیزه مایتنر فیزیک دانی یهودی و زن بود. او همکاری مهمی در شناخت ساختار واپاشی های هسته ای داشت و در نهایت ناچار شد آلمان را ترک کند. برنشتاین در این گفتار نکات چشمگیری از پشت پرده سال های پیشرفت فیزیک هسته ای می گوید که چگونه در نهایت به ساخت بمب هسته ای رسید. گفتار هفتم درباره ملاقات نویسنده با دانشمندی هندی با نام شانکار آیبانکار است که شاید نامش برای بسیاری ناآشنا باشد. گفتار هفتم هم نسبتا طولانی است و ترکیبی از داستان های گوناگون فیزیک است، اما نویسنده نامی عجیب برای آن برگزیده؛ نامی که برگرفته از سرودی است که کودکان آواره هنگام خوشامدگویی در انگلستان خواندند تا از بی بی سی پخش شود. گفتار بعدی هم در همین حال و هوای کودکانی است که از میان آنها چندین دانشمند ظهور کردند. گفتار دهم از داستان های کوهنوردی نویسنده و داستان هایی از اوپنهایمر است که چگونه در روزهای بمب و کوانتوم به دو تکه بخش شده بود. گفتار یازدهم کتاب درباره شرودینگر است و نام این گفتار درهم تنیدگی است. او از شرودینگر داستان های نارسمی خواندنی خوبی روایت می کند. گفتار دوازدهم کتاب به یکی از دوستان خوب برنشتاین اختصاص دارد که مرگ زودهنگامش را افسوس می خورد. نام این گفتار «فاینمن» است. او باز هم روایت های خواندنی کم نظیری از فاینمن و فیزیکش می گوید. گفتار سیزدهم عنوان جالبی دارد: «لنوناردو اویلر و بمب اتمی». برنشتاین در این گفتار روایت ناشنیده ای از بمب اتم می گوید و در گفتار بعدی داستانی را روایت می کند از پشت پرده رویدادهای فیزیک در جهان سیاست که نامش را گذاشته «قتل در آکادمی». در گفتار بعدی او سراغ زندگی فیزیک دان بزرگی با نام پاگل رفته است که شاید نامش برای خوانندگان ناآشنا باشد، اما برنشتاین از او و کارهایش به شیرینی می گوید. گفتار بعدی کتاب درباره مارسل پروست است و گفتار هفدهم با عکسی از آلبرت اینشتین و اوتو ناتان، داستان هایی از اینشتین را دربر دارد. گفتار بعدی با نام «حقیقت و خیال» از آن نوشته هایی است که رنگ و بوی سیاست دارد و گفتار نوزدهم به فیزیک دانی با نام ماکس جمر پرداخته است. گفتار پایانی کتاب روایتی خواندنی از مکاتبه های نویسنده با برخی فیزیک دانان نامور است؛ ازجمله هانس بته که به زعم برنشتاین پیامبر انرژی بود و منظورش انرژی هسته ای است. اگر این کتاب را یافتید از خواندنش لذت ببرید و بدانید جهان دانش آن چنان که می نماید ساده، یکدست، یکرنگ، بی چالش و بی بحران نیست.

پروژه اوریون
همان طور که در بندهای بالا گفتم، نویسنده نام «فضاپیمای اوریون» را برای کتابش برگزیده است. در این بخش می خواهم بگویم نام اوریون از کجا آمده و چرا نویسنده آن را برگزیده است. اوریون کپسول فضایی است که سازمان هوانوردی و فضانوردی آمریکا، ناسا، آن را برای ترابرد انسان به سفرهای فضایی همچون سیاره بهرام یا مریخ ساخته است. پروژه اوریون پس از پروژه شاتل در آمریکا کلید خورد و نخستین پرواز آزمایش موفقیت آمیز خود را به سال 2014م انجام داد. سفارش دهنده پروژه ناساست و سازنده آن دو شرکت مهم لاکهیدمارتین است و صنایع دفاعی و فضایی ایرباس. لاکهیدمارتین از بزرگ ترین سازندگان تجهیزات جنگی و دفاعی در جهان است که گردش مالی آن از بودجه کشورهایی همچون ایران چندین برابر بیشتر است. فضاپیمای اوریون از آن دسته فضاپیماهایی است که با موشک پرتاب می شود و در راه بازگشت به زمین، خدمه با چتر در آب های کره زمین فرود می آیند. در کنار فضاپیمای اوریون خوب است به پروژه اوریون هم اشاره کنم که نویسنده کتاب، جرمی برنشتاین از اعضای قدیمی و اصلی آن است. پروژه اوریون که از دهه های 50 و 60 میلادی، یعنی بیش از 20 سال پیش از رویدادهای سال 1979م برابر با 1357خ در آمریکا کلید خورد. پروژه اوریون بین سه نهاد اصلی ناسا، نیروی هوایی آمریکا و دارپا است.  دارپا سرنام جایی با نام اصلی «سازمان پروژه های پژوهشی پیشرفته دفاعی» است که کار آن پژوهیدن برای ارتش آمریکا و ناساست. دارپا که نزدیک به 70 سال از سنگ بنای آن می گذرد، در حال حاضر دو چیز را اصل قرار داده است؛ همکاری با نهادهای صنعتی بزرگ و دانش بنیان و دیگری همکاری با دانشمندان و نخبگان دانشی. دارپا پروژه های مهمی را هم تاکنون اجرا کرده است؛ از ربات انسان نما گرفته تا آزمایش جنگ افزارهای هسته ای و ساخت انواع سلاح ها فراصوت یا هایپرسونیک. یکی از پروژه های مهم آن هم «پروژه اوریون» است. جان کلام این پروژه ساخت موشک هایی با سوخت هسته ای یا بهتر بگویم پیش رانش هسته ای است. خاستگاه اولیه این انگاره که در ابتدا خیالی به چشم می آید، سفر به فضای میان سیاره ای و میان ستاره ای است. چگونگی تولید و تامین انرژی لازم برای سفرهای فضایی دوردست از مهم ترین چالش های پیش رو است و انرژی هسته ای، چه از نوع شکافت که در حال حاضر مرسوم است و چه از نوع گداخت، تا به امروز بهترین گزینه به شمار می رود. جرمی برنشتاین چون خودش از اعضای پروژه اوریون است، نام کتابش را هم بر آن نهاده است.

فیزیک و سیاست
می خواهم در این بخش کمی از فضای کتاب فاصله بگیرم و در فضای ذهنی نویسنده که سالیان درازی را در آن سپری کرده بگویم. درواقع اگر به این کتاب هم با ذره بین تاریخ و سیاست نگاه کنید، آنچه در این بند از مقاله می گویم باز هم چکیده ای از کتاب است. کتاب های برنشتاین همگی ترکیبی زیبا از سیاست و دانش هستند. می خواهم در این بخش دو موضوع مهم را که برنشتاین در کتاب هایش برای جامعه آمریکا در گام نخست و برای دیگر کشورها در گام بعدی نشان می دهد و می آموزد، نشان دهم. جرمی برنشتاین که تخصصش فیزیک ذرات بنیادی و فیزیک هسته ای است، کتاب های زیادی نوشته؛ همچنین مقاله های عامه فهم بسیاری هم چاپ کرده تا رابطه میان دانش و سیاست را برای مردم عادی، یعنی کسانی که سررشته ای از دانش ندارند، ترسیم کند. او سیاست مداران را هم نشانه گرفته است؛ زیرا خارج از جهان دانش، سیاست مداران هم در رده عامه مردم قرار می گیرند. برنشتاین نشان می دهد فیزیک و سیاست تا چه اندازه به هم گره خورده اند. برای نمونه وقتی از فیزیک هسته ای سخن می راند، به موضوعاتی همچون خلع سلاح هسته ای، بحران انرژی در جهان، مسائل خاورمیانه، جنگ سرد و چندین مورد دیگر اشاره می کند. او می خواهد با این کار به مردم خارج از قلعه فیزیک نشان دهد چگونه اتم اورانیوم به سیاست گره خورده است. هم مردم را هوشیار و آگاه می کند و هم سیاست مداران را. وقتی از نیمه رساناها حرف می زند، خواننده را به سرزمین موشک ها می برد و به قطعات الکترونیکی پیشرفته که در فضاپیماها به کار می رود. برنشتاین که خودش استادتمام یک انستیتوی معروف فناوری است، به خواننده نشان می دهد این باور که «من دانشمند هستم و با سیاست کاری ندارم» در جهان امروز معنا ندارد. امروزه انتزاعی ترین بخش های ریاضیات، همچون نظریه اعداد در کامپیوترهای کوانتومی و رمزنگاری پیشرفته کاربرد دارند؛ چه رسد به فیزیک و بخش های مهم آن. بنابراین برنشتاین جامعه را از کاربردهای دانش آگاه می کند و در این کار رویدادهای تاریخی را چاشنی کار خود می سازد. او در جایگاه پروفسوری نامدار کار دیگری هم می کند. به مردمان جامعه نشان می دهد که چرا برای دانش باید مالیات بدهند. البته او این چنین صاف و پوست کنده نمی گوید که مالیات بدهید تا چرخ سانتریفیوژ بچرخد، تا موتور جنگنده ها غرش کند، تا دستگاه های پیشرفته پزشکی ساخته شود و بسیاری موارد دیگر. او تاریخ را روایت می کند و نشان می دهد کشورها چگونه برای به دست آوردن جایگاهی در جامعه جهانی به دانش نیازمند هستند. او نشان می دهد که مردم عادی چگونه می توانند در بهبود وضعیت صنعتی و دانشی و نظامی کشورشان نقش ایفا کنند. از سوی دیگر نوشته های برنشتاین که سال های زیادی را مشاور عالی رتبه نهادهای مهمی بوده، سیاست مداران را هم آگاه می کند. برنشتاین می داند که اگر سیاست مداری که در جایگاه تصمیم گیری نهادی همچون سازمان امنیت انرژی نشسته است، تفاوت میان رآکتور هسته ای را با صفحات خورشیدی نداند، ممکن است دچار خطای سنگینی شود و ناآگاهانه از یکی به نفع دیگری پشتیبانی کند. بنابراین برنشتاین نمونه خوبی است که دانشمندان کشورهایی همچون ایران از او بیاموزند. به ایران بازگردیم. در ایران پرونده هسته ای یا آنچه از آن با نام بحران هسته ای هم نام می برند، بیش از 20 سال به درازا کشیده است. 20 سال از پرونده و مذاکره گذشته است، رویداد مهمی همچون برجام رخ داده است، اما بخش زیادی از جامعه ایران، چه جامعه دانشگاهی و چه دیگر رده های اجتماع، به درستی نمی دانند دعوا بر سر چیست؟ خواسته ایران و خواسته غرب چیست؟ اساسا چرا ایران باید انرژی هسته ای داشته باشد و ضرورت آن چیست؟ اینها پرسش هایی است که بی شک در ذهن مردمان ایران امروز می چرخد. اما پاسخ به این دست پرسش ها نه در دست سیاست مداران است و نه در دست وعظ کنندگان. پاسخ در دست دانشمندان ایرانی است که کتاب و مقاله بنویسند و مردم را از بیم و امید هر پروژه ای آگاه کنند. این موضوع فقط به انرژی هسته ای ختم نمی شود که از قضا نوشتن درباره آن برای مردم بسیار مهم است، بلکه به موضوعات بسیار ساده تر هم بسط پذیر است؛ از لزوم مرمت آثار باستانی ایران گرفته تا ایرادهای غذارسانی به حیواناتی همچون سگ که چرخه زیست بوم را به هم می ریزد و دیگر موارد. بگذارید مثال ملموس دیگری بزنم. در غرب چندین و چند کتاب درباره تغییرات اقلیمی چاپ شده است، چندین کتاب درباره اهمیت حفظ جنگل ها و حفظ دریاچه ها و دیگر موارد. عموم مردم این قبیل کتاب ها و مقاله ها را می خوانند یا اینکه در شبکه های اجتماعی درباره اش می شنوند یا حتی درباره اش پادکست می شنوند. سپس وقتی قانون گذار به کسانی که در نواحی ای همچون جنگلی یا ساحلی زندگی می کنند، اجازه نمی دهد خانه اش از حدی بیشتر به حریم عمومی وارد شود، دیگر برایشان چیز شگفت انگیزی نیست. وقتی عموم مردم بدانند کندن چاه غیرمجاز چه پیامدهای زیان باری دارد، نه خودشان مایل به انجام آن خواهند بود و نه دیگران را به این کار ترغیب می کنند. برنشتاین فیزیک دان است و از درهم تنیدگی فیزیک و سیاست نوشته و من مثال هایی به مراتب ساده تر زدم. جان کلام اینکه اگر دانشمندان ایرانی هم کتاب هایی همچون آثار برنشتاین می نوشتند، نخست اینکه دیگر کسی موشک را با پوشک قیاس نمی کرد. دوم اینکه سیاست مداران داناتری داشتیم که نمی گفتند «اخبار سازمان ناسا دروغ و کذب است». پایان بخش این قسمت را با این نکته تمام کنم که مسائل فنی و فناوری و دانشی، امور اعتقادی نیستند و حتی امور حیثیتی هم نیستند. نمی توان به مردم گفت فلان چیز حق مسلم ماست چون به آن اعتقاد قلبی داریم، بلکه باید گفت کشور به دلایل فنی و دانشی زیر به این زیرساخت نیاز دارد و باید برای آن فلان برنامه را اجرا کرد. این موضوع برای کشور ما در دو مورد بسیار ضروری است: آب و انرژی.

درباره نویسنده
همان طور که در بالا اشاره کردم، آشنایی بیشتر من با نویسنده کتاب از ترجمه کتابش آغاز شد. در این بخش پایانی مقاله معرفی کتاب پروفسور جرمی برنشتاین می خواهم نخست کمی درباره زندگی اش بگویم و نام مهم ترین کتاب هایی را که نوشته است، بگویم. جرمی برنشتاین به تاریخ سی ویکم دسامبر 1929م به دنیا آمد. زادروز او برابر است با دهم دی ماه سال 1308 خورشیدی. پروفسور برنشتاین در حال حاضر 92 سال دارد و کمتر از دو ماه دیگر پا به 93سالگی خواهد گذاشت. جرمی برنشتاین در منطقه روچستر نیویورک به دنیا آمد و شاید بد نباشد بگویم که سال 1929م یا 1308ه.خ در ایران ما چه خبر بوده است. در ایران هنوز دانشگاه تهران راه اندازی نشده بود؛ اگرچه مدارس عالی کارشان را آغاز کرده بودند. سالی که برنشتاین به دنیا آمده در ایران چند سالی بود که رضاشاه بر تخت سلطنت تکیه زده بود و با مشکلات زیادی دست به گریبان بود. در این سال هم سیل آمد و هم زلزله. در جنوب ایران هم شورش هایی رخ داد که قوای نظامی ایران به سختی سرکوب کردند. همچنین در این سال آخرین پادشاه سلسله قاجار، احمدشاه، در فرنگ چشم از جهان فروبست. به زندگی برنشتاین بازگردیم. فیلیپ و سوفیا برنشتاین نام فرزندشان را از نامی یهودی برگزیدند که گویا در کتاب مقدس یهودیان آمده است. پیش زمینه خانوداگی پدر برنشتاین، فیلیپ به لیتوانی بازمی گردد که به خاطر یهودی بودن به آمریکا مهاجرت کرده بودند. مادرش سوفیا هم از یهودیان روس تباری بود که به آمریکا آمده بودند. سال های کودکی برنشتاین هم زمان بود با جنگ جهانی دوم. برنشتاین به سال 1955م یعنی همان سالی که آلبرت اینشتین در نیوجرسی آمریکا چشم از جهان فروبست، دکترای خود را از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. موضوع کار پژوهشی برنشتاین در دوره دکتری ویژگی های الکترومغناطیسی دوتریوم بود و استاد راهنمایش فیزیک دان برنده جایزه نوبل، جولیان شویینگر آمریکایی. برنشتاین در جایگاه فیزیک دان نظری روی کیهان شناسی و فیزیک ذرات بنیادی پژوهش می کرد و پس از دکتری، کارش را در لوس آلاموس کلید زد و سپس به مرکز مطالعات پیشرفته پرینستون رفت. مرکز مطالعات پیشرفته پرینستون همان جایی است که دانشمندان نامدار همچون اوپنهایمر و اینشتین حضور داشتند. برنشتاین به عضویت دانشگاه نیویورک و انستیتو فناوری استیونز درآمد و تا جایگاه استاد مدعو هم همان جا ماند. او در بازه زندگی دانشی اش بارها در جاهایی همچون سرن، دانشگاه آکسفورد، دانشگاه اسلام آباد پاکستان و اکول نرمال پاریس زمان هایی را گذرانده است. جرمی برنشتاین از آن دسته فیزیک دانان طراز اولی است که بسیار خوش قلم است و خوش ذوق. او از سال 1961 تا 1995م یعنی بیش از 30 سال، از اعضای نویسندگان نیویورکر بود و تعداد چشمگیری مقاله برای عموم مردم نوشت. او همچنین برای سه نشریه خیلی نامدار آتلانتیک مانتلی، ساینتیفیک آمریکن و نیویورک ریویو بوک، مقالات بسیاری نوشته است. برنشتاین بیش از 20 کتاب هم نوشته است که برخی از آنها روی میز سیاست مداران دیده شده است. همان طور که در بندهای بالا یادآور شدم، جرمی برنشتاین فقط یک فیزیک دان رده بالا نیست، بلکه مشاور عالی رتبه سیاست مداران بوده و همکار نهادهای سیاسی-دانشی همچون سازمان امنیت انرژی آمریکا؛ بنابراین کتاب هایی که نوشته، برخی بسیار چالشی و آمیخته با سیاست است و برای ما ایرانی ها کتاب «ایران هسته ای» که نویسنده این مقاله ترجمه کرده ولی هنوز چاپ نشده، از بقیه مهم تر. اجازه دهید پایان بخش این مقاله فهرستی از نام کتاب های برنشتاین باشد: 1- ذرات بنیادی و جریان های معاصر شان، 2- انرژی جنبشی و گیتی انبساط یابنده، 3- ثابت های کیهان شناختی، 4- پلوتونیوم: داستان خطرناک ترین بن پار روی زمین، 5- جنگ افزارهای هسته ای: آنچه نیاز دارید بدانید، 6- ارمغان یک زندگی: سرچشمه های یک فیزیک دان، 7- نظریه همه چیز، 8- نیمرخی از کوانتوم، 9- سه درجه بالای صفر، 10- فیزیک دانی در وال استریت، 11- آلبرت اینشتین و مرزهای فیزیک، 12- میل لنگ ها، کوارک ها و کیهان، 13- اوپنهایمر: پرتره یک معما، 14- هانس بته: پیامبر انرژی، 15- باشگاه اورانیومی هیتلر، 16- ماشین های تحلیلی: رایانگرهای دیروز و امروز و فردا، 17- جهان درک پذیر: دانش نوین و ریشه های آن، 18- آلبرت اینشتین: رازهای یک مرد پیر، 19- دانش های آزمون پذیر، 20- فیزیک نوین، 21- بعد دهم: داستان نامعمول انرژی های بالا، 22- خیز کوانتومی، 23- دسته گلی از ریاضیات عددها، 24- گلچینی از کارهای فریمن دایسون و 25- جعبه رنگی ذرات.