واقعیت پشت صحنه فعالیت رسانه های جهانی چیست؟

پای لنگ تدبیر در برابر امپراتوری های رسانه ای

آرش شفاعی، روزنامه جام جم
در چارچوب رویکرد علوم سیاسی، «امپراتوری» اغلب به عنوان یک سیستم سیاسی شناخته می شود که سرزمین های بزرگ و متمرکز را پوشش می دهد. ویژگی های کلیدی امپراتوری، ناهمگونی قومی و فرهنگی، سرزمین های وسیع، ساختار ویژه پیوندهای اجتماعی و تعاملات نهادی، به همراه فرهنگ سیاسی ناهمگون درونی است.
برخی پژوهشگران که با فرآیندهای سیاسی مدرن سروکار دارند، معتقدند امپراتوری ها در سال های اخیر، دوباره در حال سربرآوردن هستند. این پژوهشگران در گفتمان پسااستعماری خیلی علاقه دارند که مفهوم امپراتوری و مسائل مربوط به عملکرد آن را دوباره از بایگانی ها بیرون بکشند و درباره آن حرف بزنند. البته این را هم باید گفت که در دوران پسااستعماری، اشکال جدیدی از امپراتوری در حال ظهور و بروز است. پیشگام مطالعات پسااستعماری، ادوارد سعید است که در دهه 1980 مفهوم «شرق شناسی» را مطرح و توجه پژوهشگران را به رابطه فرهنگ و امپریالیسم جلب کرد. پژوهشگرانی چون استفان اسلمون پیشنهاد داده اند گفتمان علمی پسااستعماری را می توان براساس تحلیل ماهیت رابطه بین استعمار و استعمارگر به صورت تاثیر مستقیم یا از طریق تنظیم کننده ها یا میدان نشانه شناسی، نظام مند کرد. کسانی چون آوریل بیکام نیز پیشنهاد کرده اند امپراتوری جهانی شده به عنوان شکل مدرن امپراتوری در دوران پسااستعماری مورد توجه قرار گیرد اما به هر طریق، روشن شدن ویژگی های شکل جهانی شده جدید امپراتوری به مشکل مهمی در تحقیقات پسااستعماری تبدیل می شود. اینجا دیگر از استعمارگری سرزمینی به شکل قرن های گذشته بحث نمی شود بلکه ایجاد یک امپراتوری از طریق شکل های تازه ای از امپریالیسم است و در این مطلب، ما به همین شکل از امپریالیسم یعنی امپریالیسم فرهنگی و به خصوص شاخه رسانه ای می پردازیم. در نوشتاری که می خوانید از مقاله «مشکلات پدیده امپراتوری در دوران پسااستعمار و بیان آن در اشکال مختلف امپریالیسم رسانه ای» نوشته لولیا گودوا و الگا یازوسکایا، استادان دانشگاه فدرال اورال روسیه استفاده شده است. با بررسی روند توسعه رسانه های فرهنگی، می توان به غفلت فرهنگی کشورمان از این فرصت درخشان پی ببریم.
در چارچوب رویکرد علوم سیاسی، «امپراتوری» اغلب به عنوان یک سیستم سیاسی شناخته می شود که سرزمین های بزرگ و متمرکز را پوشش می دهد. ویژگی های کلیدی امپراتوری، ناهمگونی قومی و فرهنگی، سرزمین های وسیع، ساختار ویژه پیوندهای اجتماعی و تعاملات نهادی، به همراه فرهنگ سیاسی ناهمگون درونی است.
ای ام وود، پژوهشگری است که عقیده دارد در تاریخ بشرسه نوع امپراتوری وجود داشته است: اول امپراتوری های مالکانه که در آن قدرت از طریق مالکیت زمین و توزیع مجدد آن حفظ می شد. دوم، امپراتوری های تجاری که پروژه اصلی توسعه طلبانه آنها جست وجوی مسیرها و مکان های تجاری جدید بود و سوم، امپراتوری های سرمایه ای مبتنی بر دولت ملی.
ریلینگ، ویژگی های ارائه شده امپراتوری را در قالب مدلی از یک پروژه امپراتوری نظریه بندی می کند که ساختار کلی اشکال جدید امپراتوری را به عنوان مشخصه دوران پسااستعماری نشان می دهد. بر این اساس، امپریالیسم فرهنگی امپراتوری قصد تسلط بر حوزه های مختلف و برای انواع مختلف امپراتوری ها را دارد و ازجمله اشکال جدید امپراتوری های دوران پسااستعماری است که چنین سیاستی راه اصلی اعمال قدرت در روابط مدرن بین دولت هاست. 
مفهوم رابطه بین امپراتوری و امپریالیسم فرهنگی مبتنی بر مفهوم اهمیت مرزهای نمادین است که نقش مهمی در تلاش امپراتوری برای تقویت نفوذ در اپوزیسیون دولت اصلی و تابع دارد. در چنین شرایطی، تاثیر دقیقا از طریق فرهنگ ممکن می شود. براساس این مفهوم، کشوری با نیات امپریالیستی برای برتری در حوزه امر نمادین باید در همه زمینه های فرهنگی جایگاه پیشرو داشته باشد: نه تنها در سطح توسعه اقتصادی و مسابقه تسلیحاتی، بلکه در جوایز نوبل، رتبه بندی دانشگاه ها، تعداد جوایز اسکار، جدول رده بندی مدال های المپیک و حتی پزشکی.
به همین دلیل بود که رقابت بر سر این که اولین کشوری که واکسن کووید - 19 را رونمایی می کند، اهمیت یافت. کشوری که در دوران پسااستعماری آرزوی امپراتوری شدن را دارد، سیاست خارجی خود را بر ساس الگوی روابط «مرکز مسلط و پیرامون وابسته» شکل بندی و ویژگی های امپراتوری خود را به حوزه نمادین، منتقل می کند.

ارزش تلویزیون در نگاه امپریالیست ها 
امپریالیسم رسانه ای به عنوان شکل پیشرو امپریالیسم فرهنگی مطرح است چراکه حوزه رسانه در عصر پسااستعماری در حال تبدیل شدن به ابزار مهم تاثیرگذاری یک کشور بر کشور دیگر یا یک منطقه بر منطقه دیگر است. هربرت شیلر یکی از اولین کسانی بود که تاثیر رسانه ها را در دهه 1970 با درنظرگرفتن آمریکا به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار داد. 
از نظر شیلر، یکی از ویژگی های مهم قدرت، جریان اطلاعاتی است که از مرکز به پیرامون می رود، بنابراین برای رسیدن به سلطه باید رسانه ها ازجمله تلویزیون را در دست گرفت. همچنین امپریالیسم رسانه ای خود را در چارچوب فرآیندهای سیاست خارجی نشان می دهد زیرا رسانه به شما امکان می دهد تصویری مطلوب از کشور پخش کنید و از این طریق بر تصمیم گیری در مسائل سیاست خارجی تاثیر بگذارید. این مکانیسم نفوذ بدون توجه به رسانه ها، سیاست نرم نامیده می شود. 
یکی از جهت گیری های امپریالیسم ارتباطی، تسلط بر شبکه های ارتباطی جهانی و انتقال اشیا و ایده ها است. از پایان قرن بیستم به این سو، امپریالیسم ارتباطی تا حد زیادی در حوزه رسانه اجرا شده است. بنابراین به آن امپریالیسم رسانه ای نیز می گویند.

دعوای آمریکا و فرانسه
ویژگی اصلی امپریالیسم ارتباطی آمریکا، کنترل کامل صنعت تولید و توزیع اطلاعات است. آمریکا با کنترل تولید و توزیع یک محصول فرهنگی انبوه و هنجارها در مقیاس جهانی و در نتیجه با کمک هنر توده ای و ابزارهای فنی انتشار آن، گسترش فرهنگی را انجام می دهد. این کار از سه طریق صورت می گیرد؛ یکی شرکت های فراملیتی تولید، انتخاب و توزیع اخبار و سریال ها (داستانی، کارتون مستند، علمی عامه پسند و...) و دیگر محتواهای رسانه ای و دیگری کمپانی های تولید فیلم های داستانی بلند و سوم صنعت تولید گجت ها و نرم افزارها.

کره جنوبی هنوز وابسته است
یکی از کشورهایی که در سال های اخیر در حوزه صنایع رسانه ای و سرگرمی رشد خیره کننده ای داشته ، کره جنوبی بوده است که هم با فیلم هایی مانند انگل(محصول 2019) اسکار و کن را فتح کرده و هم با سریال هایی چون بازی مرکب(2021) رکوردهای جهانی تماشاگران را جا به جا کرده و هم با گروه های کی پاپ، دنیای موسیقی را در اختیار خود گرفته است.
کره جنوبی از کشورهایی بود که به شدت به امپریالیسم ارتباطی آمریکا وابسته بود. این کشور به دلیل بحران اقتصادی، تصمیم گرفت به تدریج خرید محتوای خارجی، محصولات صوتی و تصویری خارجی را کاهش داده، شروع به افزایش تولید و صادرات محصولات خود کند. برای انجام این کار، تعداد تولیدکنندگان برنامه کره ای افزایش یافت و محتوای غربی کاهش یافت. این امر منجر به تقویت و توسعه فعال صنایع رسانه های محلی کره و افزایش صادرات محصولات فرهنگی کره در سراسر جهان به ویژه به چین، تایوان، ویتنام، ژاپن و هنگ کنگ شده است.
از سال 2002 صادرات فیلم ها و سریال های کره ای برای اولین بار از واردات پیشی گرفته است، بنابراین روابط آمریکا (مرکز) و کره جنوبی (پیرامون) که در مرحله اول قرار داشت، به تدریج به سمت مرحله دوم رفت زیرا کره جنوبی به دلیل جایگزینی واردات، دیگر نیازی به محتوای رسانه ای آمریکا نداشت و در این شرایط جدید، آمریکا در توزیع ابزار فنی ایجاد و پخش محتوا، مشارکت پیدا کرد. شرکت های فراملی به طور فعال شروع به ظهور و توسعه کردند و نفوذ فرهنگی خود را به عنوان غول های رسانه ای فراملی در سراسر جهان گسترش دادند. این مساله گریزناپذیر بود چرا که موقعیت برتر در صنعت جهانی فیلم در اختیار استودیوهای پخش هالیوود و شرکت های فراملیتی است، چنان که کمپانی های فاکس قرن 21، پارامونت، سونی پیکچرز،  والت دیزنی و برادران وارنر 40 درصد از درآمد حاصل از تولید و توزیع فیلم های جهانی را در اختیار دارند. در مرحله سوم، روابط بین آمریکا و سایر کشورها به سمت سرمایه گذاری در توسعه سیستم های مخابراتی ملی بر اساس برنامه ها و فناوری های آمریکایی رفت. غول های رسانه ای آمریکایی از منابع فرهنگی محلی برای تبلیغ محصولات خود استفاده می کنند زیرا مردم ترجیح می دهند برنامه ها را به زبان خود تماشا کنند، بنابراین شرکت های رسانه ای جهانی باید خود را با فرهنگ های محلی وفق دهند و با شرکای محلی برای حمایت از گسترش آنها ارتباط برقرار کنند.
بنابراین تسلط آمریکا در قالب سرمایه گذاری در بخش فرهنگ و هنر و جریان محصولات فرهنگی به سرعت در حال رشد است. در سایه چنین سیاست ارتباطی- امپریالیستی، مخابرات ملی در کشورهای مختلف تحت یک وابستگی سه گانه قرار می گیرد: به بودجه آمریکا، به تامین نرم افزار و تجهیزات آمریکایی و به محتوا و مجوزهای آمریکایی برای تولید محتوای ملی. 

امپراتوری انیمه های ژاپنی
امپریالیسم رسانه ای ژاپن ارتباط تنگاتنگی با بحران اقتصادی دهه های 1990 و 2000 دارد، زمانی که سیستم کلاسیک تولید ژاپن در آستانه شکست قرار گرفت و فرهنگ توده ای ژاپنی به منصه ظهور رسید، بخش مهمی از صادرات اقتصادی را در اختیار خود گرفت.گسترش اینترنت، علاقه فزاینده ای به جدیدترین انیمیشن های ژاپنی، فیلم های سینمایی ژاپنی و کتاب های کمیک استریپ ژاپنی مشهور به «مانگا» و بازی های ویدئویی، طرفداران خارجی زیادی را برای محصولات فرهنگی این کشور جذب خود کرد. این صنایع فرهنگی تحت حمایت رهبران این کشور قرار گرفت و ظرفیت بالای صادراتی چنین محصولاتی از چشم آنان دور نماند. اگر سینمای هنری ژاپن در دهه 1950 در سراسر جهان به رسمیت شناخته شد، در دوران «عصر طلایی»، انیمیشن ژاپنی، عمدتا در قالب کارتون های استودیو «دزیبلی» در اوایل دهه 2000 به یک کشف بزرگ در سطح بین المللی تبدیل شد و رهبران ژاپن تصمیم گرفتند از این طریق نفوذ خود را در جهان افزایش دهند.
این کار از طریق سیاست نرم توسعه مفهوم ژاپن باحال (cool) و نیز ایجاد یک صندوق دولتی خصوصی به همین نام در سال 2013 با هدف ترویج محتوای رسانه ای، مد و غذاهای ژاپنی صورت گرفت و البته برای سال ها وزارت خارجه ژاپن حمایت از این سیاست نرم را در دستور کار خود قرار داده است. به گفته محقق روسی    ژاپنی ای ای کولانف، رفت و آمد افراد، برنامه های مبادلات آموزشی، ورزشی، فرهنگی، هنری، علمی و ژاپن شناسی در خارج از کشور در اولویت این برنامه هاست. ژاپن فقط به دعوت از شخصیت های برجسته برای دیدار از کشورش بسنده نکرد، بلکه برنامه های مختلفی برای جذب جوانان جهان از طریق بنیادهای مختلف به خصوص «بنیاد ژاپن» را در دستور کار قرار داد و برخلاف دهه های 1970تا1980 که تمرکز خود را بر هنرهای سنتی قرار داده بود، اکنون هدف اصلی این کشور، ترویج فرهنگ توده ای است. برنامه های ویژه در حوزه روابط عمومی شامل برنامه های ارتقای تصویر ژاپن در مطبوعات خارجی و ترویج مراکز مطالعاتی زبان و فرهنگ ژاپنی در خارج از کشور نیز در دستور کار این کشور است. بنیاد ژاپن که از آن نام بردیم، سازمان دولتی است که در سال 1972 به عنوان یک سازمان اداری مستقل از وزارت خارجه ژاپن تاسیس شد اما از اول اکتبر 2003، به بنیاد یک سازمان مستقل قانونی تغییر ماهیت داد. فعالیت های اصلی آن ترویج تبادل فرهنگی، زبان ژاپنی و تحقیقات علمی در مورد ژاپن در خارج از کشور و همچنین کمک به جمع آوری و ارائه اطلاعات در مورد تبادل بین المللی است و به برگزاری هفته های فیلم ژاپن در کشورهای مختلف کمک می کند.

مقاومت روس ها در برابر آمریکا
نبرد و درگیری میان روس ها و بلوک غرب در بحران اوکراین، نمود سخت و خشن خود را نشان داد اما این رویارویی در جنگ نرم میان دو طرف نیز دیده می شود و به خصوص روس ها سعی دارند  در عرصه سینما و انیمیشن میدان را به حریف واگذار نکنند. در ابتدا، شرکت های فیلمسازی چند فیلم را برای دستیابی به موفقیت تجاری بیشتر تبلیغ می کردند و در سال های اخیر به لطف جشنواره های بین المللی فیلم و تهیه کنندگان فعال، فیلم ها و کارتون های روسی آغاز شده است. 
تغییر جهت گیری سیاست نرم روسیه در قبال رسانه ها در قالب ترویج سینما و انیمیشن مدرن روسیه در خارج از کشور و همچنین شکل گیری تصویری مثبت از کشور در رسانه ها از طریق فعالیت های آژانس فدرال و بنیاد روسکی میر را می توان مشاهده کرد.  نمونه هایی از این آثار سینمایی و انیمیشن محبوب عبارتند از: سوخته ازخورشید (1994، به کارگردانی میخالکوف)، کشتی روسی (2001، به کارگردانی سوکوروف)، بازگشت (2003، به کارگردانی زویگینتسف)، استالینگراد (2013، به کارگردانی بوندارچوک). کارتون های داخلی نیز محبوب هستند، از جمله چبوراشکا (1971، به کارگردانی کوچاکوف)، و همچنین سریال انیمیشن ماشا و خرس (2007 به کارگردانی او جی کوزوکوف).  
پژوهشگران معتقدند سیاست قدرت نرم در روسیه بیشتر بر صادرات آموزش و همچنین تقویت موقعیت زبان روسی و رواج فرهنگ روسی متمرکز است، زیرا این جهت گیری ها به ایجاد تصویر مثبت کمک می کند. به یاد داشته باشیم روسیه به صورت سنتی در کشورهای مشترک المنافع یا کشورهای تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نفوذ فرهنگی و اقتصادی دارد و امروز نیز سعی دارد از همین نفوذ استفاده کند. این کشور با تاسیس شعبه های خارجی دانشگاه های روسیه در کشورهای مستقل مشترک المنافع و اعطای کمک هزینه ها و بورسیه های تحصیلی برای دانشجویان خارجی در روسیه، سعی دارد در نسل آینده شهروندان این کشورها هم نفوذ سنتی خود را بیمه کند. روسیه با ایجاد آژانس فدرال امور کشورهای مشترک المنافع، هموطنان مقیم خارج از کشور و همکاری های بشردوستانه بین المللی (Rossotrudnichestvo) در سال2008 و تاسیس دفاتر این آژانس در 81 کشور در تلاش است در این نبرد فرهنگی از رقبایش عقب نماند.  این سازمان دولتی است و زیرنظر وزارت خارجه روسیه فعالیت می کند. مسئول اصلی، اداره کمک های خارجی غیرنظامی و تبادل فرهنگی روسیه است و در آسیای مرکزی، آمریکای لاتین و اروپای شرقی فعالیت می کند.
یکی از فعالیت های آژانس فدرال روسیه کمک به برگزاری رویدادهای فرهنگی مختلف است به عنوان مثال، نمایشگاه هایی از مجموعه های نفیس موزه ای روسیه مثل آرمیتاژ سن پترزبورگ و موزه روسیه اما روسیه برای گسترش نفوذ فرهنگی و رسانه ای خود به همین یک نهاد بسنده نکرده است. بنیاد جهانی روسیه (Russkiy Mir) با فرمان رئیس جمهور فدراسیون روسیه در سال 2007 برای حمایت از زبان روسی در خارج از کشور تاسیس شد. این موسسه زیر نظر وزارت خارجه و وزارت آموزش و پرورش و علوم فدراسیون روسیه فعالیت می کند و دارایی های آن از بودجه فدرال، کمک های داوطلبانه مالی و سایر منابع قانونی تامین می شود. این بنیاد از رسانه های روسی زبان حمایت می کند و جشنواره های روزنامه نگاری با هدف تجلیل از ویژگی های فرهنگ روسی در جهان مانند مسابقه تلویزیونی جهان روسیه و مسابقه بین المللیCo-Creation برای روزنامه نگاران جوان را راه اندازی کرده است. این بنیاد برای ترویج زبان و فرهنگ روسی در سراسر جهان، به صورت گسترده با کلیسای ارتدوکس روسیه همکاری می کند و ترویج ارزش های فرهنگی غرب را به چالش می کشد. فعالیت های آن را می توان با شورای بریتانیا و موسسه گوته مقایسه کرد.

فرانسه؛  نفوذ ازطریق فرهنگی
یکی از کشورهایی که نقش مهم و عمده ای در امپریالیسم رسانه ای جهان دارد، فرانسه است. نقش فرانسه به عنوان یکی از مهم ترین کشورها در شکل دهی فرهنگ و هنر معاصر جهان و نیز کشوری که یکی از مهم ترین خبرگزاری های جهان در آن فعالیت می کند، در تلاش برای بازیابی نقش استعماری خود از طریق فرهنگ، هنر و ارتباطات رسانه ای قابل توجه است.
آنتوان دوبراک، سردبیر اسبق مجله مشهور کایه دو سینما و دبیر پیشین گروه فرهنگی روزنامه لیبراسیون گرچه به سهم و نقش فرانسه در مبادلات فرهنگی امروز جهان انتقاد دارد و آن را شایسته کشورش نمی داند، تاکید می کند که فرانسه بیش از هر کشور توسعه یافته دیگری سهم مهمی از تولید ناخالص ملی خود را صرف فرهنگ می کند.
فرانسوی ها با اعطای یارانه های فراوان به حوزه فرهنگ، کمک های مالی متنوع و کاهش مالیات از فرهنگ سعی می کنند این حوزه را فعال نگه دارند و اتفاقا دخالت پررنگ دولت در حوزه فرهنگ، از نظر مردم این کشور مقبول و مشروع است و این حمایت دولتی تنها شامل نهادها و رخدادهای مهم چون: موزه ها، اپراها و جشنواره ها نیست بلکه هر فعالیتی هم که در حوزه فرهنگ عامه انجام شود از این حمایت مالی و معنوی برخوردار خواهد بود. 
دکتر ناهید شاهوردیانی و سمیرا سعیدیان در مقاله خود که به دیپلماسی فرهنگی در فرانسه می پردازد، این کشور را از پیشروترین کشورهای جهان در استفاده از فرهنگ برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی(نفوذ) در خارج می دانند و با اشاره به این که رابطه میان حکومت، هنر و فرهنگ در فرانسه به دوران شکل گیری سلطنت مطلقه، یعنی سده 16 و دوران پادشاهی فرانسوای اول بازمی گردد به نقش مهم زبان فرانسه در این میان اشاره می کنند. 
آنان در این مقاله از مفهوم «فرانکوفونی» نام می برند که به مجموعه مردمان و سرزمین هایی اشاره دارد که در آنجا به زبان فرانسه صحبت می کنند از این رو این مفهوم شامل دو معنای زبان شناختی و جغرافیایی است. این زبان در فاصله سده های 16 تا 19میلادی (در دوران استعماری)، از اروپای شرقی تا آمریکا، آفریقا، آسیا و اقیانوسیه گسترش یافته و به زبان مادری، رسمی و اداری در این مناطق تبدیل شد اما در مناطق فرانکوفون تنها زبان نیست که توسعه یافته، بلکه فرهنگ فرانسوی نیز به تبع آن، گسترش پیدا کرده است و امروزه نیز یکی از مهم ترین ستون های سیاست فرهنگی فرانسه، حفظ همین برتری و استیلای زبانی در این مناطق است. 
یکی از مفاهیم مهم در سیاست گذاری های فرهنگی فرانسه، مفهوم «تمایز فرهنگی» است که نشان دهنده جبهه گیری فرهنگی فرانسه در برابر نفوذ فرهنگی آمریکا در این کشور و در کل اروپاست و هدف از آن، حمایت و دفاع از صنعت سینما و صنایع رسانه ای ملی و اروپایی در برابر تهاجم آثار فرهنگی، به ویژه سینمایی آمریکایی بوده و ایده اصلی پشت این سیاست این است که فرانسه حداقل در ادعا معتقد به فرهنگ همچون سایر کالاهای تجاری نیست و نباید مشمول قواعد بازار آزاد است.
پس از جنگ جهانگیر دوم، سینمای فرانسه به شدت زیر هجوم سینمای هالیوود قرار گرفت و دولت این کشور مجبور شد «بنیاد حمایت از صنایع سینمایی» را در سال 1948 ایجاد کند ولی شتاب گیری روند جهانی شدن فرانسوی ها را به این فکر انداخت که برای عقب نماندن از جریان پرشتاب فرهنگی جهان، کم کم از سیاست تمایز فرهنگی فاصله بگیرند و به سیاست تنوع فرهنگی روی بیاورند. به این صورت بیشتر از همیشه به جنبه اقتصادی فرهنگ توجه کنند و از توجه افراطی و ناسیونالیستی به فرهنگ فرانسوی دست بکشند و به این ترتیب واقعیت سرگرمی سازی صنایع رسانه ای امروزی را وارد سیاست گذاری های خود کنند. 

دعوای امپریالیست ها بر سر فرهنگ فرانسه؛ نفوذ ازطریق فرهنگی
یکی از کشورهایی که نقش مهم و عمده ای در امپریالیسم رسانه ای جهان دارد، فرانسه است. نقش فرانسه به عنوان یکی از مهم ترین کشورها در شکل دهی فرهنگ و هنر معاصر جهان و نیز کشوری که یکی از مهم ترین خبرگزاری های جهان در آن فعالیت می کند، در تلاش برای بازیابی نقش استعماری خود از طریق فرهنگ، هنر و ارتباطات رسانه ای قابل توجه است.
آنتوان دوبراک، سردبیر اسبق مجله مشهور کایه دو سینما و دبیر پیشین گروه فرهنگی روزنامه لیبراسیون گرچه به سهم و نقش فرانسه در مبادلات فرهنگی امروز جهان انتقاد دارد و آن را شایسته کشورش نمی داند، تاکید می کند که فرانسه بیش از هر کشور توسعه یافته دیگری سهم مهمی از تولید ناخالص ملی خود را صرف فرهنگ می کند.
فرانسوی ها با اعطای یارانه های فراوان به حوزه فرهنگ، کمک های مالی متنوع و کاهش مالیات از فرهنگ سعی می کنند این حوزه را فعال نگه دارند و اتفاقا دخالت پررنگ دولت در حوزه فرهنگ، از نظر مردم این کشور مقبول و مشروع است و این حمایت دولتی تنها شامل نهادها و رخدادهای مهم چون: موزه ها، اپراها و جشنواره ها نیست بلکه هر فعالیتی هم که در حوزه فرهنگ عامه انجام شود از این حمایت مالی و معنوی برخوردار خواهد بود. 
دکتر ناهید شاهوردیانی و سمیرا سعیدیان در مقاله خود که به دیپلماسی فرهنگی در فرانسه می پردازد، این کشور را از پیشروترین کشورهای جهان در استفاده از فرهنگ برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی(نفوذ) در خارج می دانند و با اشاره به این که رابطه میان حکومت، هنر و فرهنگ در فرانسه به دوران شکل گیری سلطنت مطلقه، یعنی سده 16 و دوران پادشاهی فرانسوای اول بازمی گردد به نقش مهم زبان فرانسه در این میان اشاره می کنند. 
آنان در این مقاله از مفهوم «فرانکوفونی» نام می برند که به مجموعه مردمان و سرزمین هایی اشاره دارد که در آنجا به زبان فرانسه صحبت می کنند از این رو این مفهوم شامل دو معنای زبان شناختی و جغرافیایی است. این زبان در فاصله سده های 16تا 19میلادی (در دوران استعماری)، از اروپای شرقی تا آمریکا، آفریقا، آسیا و اقیانوسیه گسترش یافته و به زبان مادری، رسمی و اداری در این مناطق تبدیل شد اما در مناطق فرانکوفون تنها زبان نیست که توسعه یافته، بلکه فرهنگ فرانسوی نیز به تبع آن، گسترش پیدا کرده است و امروزه نیز یکی از مهم ترین ستون های سیاست فرهنگی فرانسه، حفظ همین برتری و استیلای زبانی در این مناطق است. 
یکی از مفاهیم مهم در سیاست گذاری های فرهنگی فرانسه، مفهوم «تمایز فرهنگی» است که نشان دهنده جبهه گیری فرهنگی فرانسه در برابر نفوذ فرهنگی آمریکا در این کشور و در کل اروپاست و هدف از آن، حمایت و دفاع از صنعت سینما و صنایع رسانه ای ملی و اروپایی در برابر تهاجم آثار فرهنگی، به ویژه سینمایی آمریکایی بوده و ایده اصلی پشت این سیاست این است که فرانسه حداقل در ادعا معتقد به فرهنگ همچون سایر کالاهای تجاری نیست و نباید مشمول قواعد بازار آزاد است.
پس از جنگ جهانگیر دوم، سینمای فرانسه به شدت زیر هجوم سینمای هالیوود قرار گرفت و دولت این کشور مجبور شد «بنیاد حمایت از صنایع سینمایی» را در سال 1948 ایجاد کند ولی شتاب گیری روند جهانی شدن فرانسوی ها را به این فکر انداخت که برای عقب نماندن از جریان پرشتاب فرهنگی جهان، کم کم از سیاست تمایز فرهنگی فاصله بگیرند و به سیاست تنوع فرهنگی روی بیاورند. به این صورت بیشتر از همیشه به جنبه اقتصادی فرهنگ توجه کنند و از توجه افراطی و ناسیونالیستی به فرهنگ فرانسوی دست بکشند و به این ترتیب واقعیت سرگرمی سازی صنایع رسانه ای امروزی را وارد سیاست گذاری های خود کنند.
کد مطلب : 90
http://ecovatan.ir/vdcei.8ojjh87bb9.html
نام شما
آدرس ايميل شما