فناوری نوظهور بلاک چین به دلیل برخورداری از ویژگی های بی همتایی همچون تمرکززدایی، شفافیت، تغییرناپذیری و هدایت پذیری خودکار، می تواند سرآغاز تغییرات گسترده ای در حوزه ها و صنایع مختلف باشد. از بازارهای مالی، امور تجاری و بازرگانی و صنعتی گرفته تا امور دولتی، بیمه و حتی رویه های قضایی و حقوقی، می توانند از قابلیت های یکتای بلاک چین برای افزایش بهره وری و شفافیت بهره مند شوند. نوبیتکس به تازگی گزارش سال جدید خود را منتشر کرده و در یکی از بخش های آن به معرفی کاربردهای بلاک چین و آینده پیش روی استفاده از این فناوری پرداخته است. از جمله کاربردهایی که نوبیتکس در گزارش خود به آن اشاره کرده بازار سرمایه، دیفای، انرژی و پایایی، زنجیره تامین، بهداشت و درمان و... است.

بازار سرمایه
فناوری بلاک چین از اساس، شیوه های تبادل ارزش میان نهادهای مالی را متحول کرده و روش نوینی را برای برپایی زیرساخت های بازار در اختیار قرار داده است.
این فناوری با تکیه بر دارایی ها و اوراق بهادار دیجیتال برنامه پذیر، می تواند دسترسی به سرمایه ها را برای ناشران، ساده تر، ارزان تر و سریع تر کند. به کمک این فناوری، می توان اوراق بهادار را در مدتی بسیار کوتاه و حتی در عرض چند دقیقه منتشر کرد و از اجرای خودکار حقوق و تعهدات الحاقی به آن اطمینان یافت. این ویژگی بلاک چین به ناشران و تسهیلگران اجازه می دهد تا سرعت صدور اوراق بهادار و اجرای فرآیندهای تامین مالی را شتاب ببخشند.
دیگر قابلیت یکتای بلاک چین، امکان خودکارسازی و کدگذاری شرایط و قوانین یک دارایی در بطن آن است. به این ترتیب، می توان فرآیند صدور و انتشار اوراق را با انعطاف پذیری و سفارشی سازی بیشتری انجام داد. از سوی دیگر، فناوری بلاک چین قادر است با ساده سازی فرآیندهای «مقابله با پولشوی (AML)» و «شناخت و احرازهویت مشتری (KYC)» و همچنین در اختیار گذاشتن به روزرسانی ها و تجزیه وتحلیل ها از طریق یک درگاه واحد به مشتریان، نقش بی بدیلی در افزایش شفافیت و بهره وری ایفا کند.
یکی دیگر از مزایای دارایی دیجیتال، تقسیم پذیری و کسری سازی آنهاست. این گونه از دارایی ها را می توان به واحدهای خردتر با قیمت مقرون به صرفه تر و قابلیت نقل وانتقال ساده تر تقسیم کرد و به نقدینگی بیشتر و طیف گسترده تری از سرمایه گذاران دسترسی یافت. علاوه براین، ماهیت دیجیتالی دارایی ها موانع موجود بر سر راه انتشار اوراق را کاهش می دهد و فرصت های تازه ای را برای ورود بازیگران خرد به حوزه نشر اوراق فراهم می کند.
در مجموع به کمک بلاک چین می توان چرخه عمر اوراق بهادار را از لحظه نشر تا تقسیم سود میان سرمایه گذاران، بر پایه فرآیندهای خودکار بنا کرد.
به طور خلاصه و فهرست وار می توان گفت بلاک چین می تواند مزیت های زیر را برای بورس ها و بازارهای سرمایه به ارمغان بیاورد:
- از میان بردن نقطه تکین شکست یا پاشنه آشیل سیستم های متمرکز با برپایی زیرساخت های غیرمتمرکز.
- ساده سازی امور بازار سرمایه با تسهیل فرآیندها، کاهش هزینه ها و زمان های تسویه.
- دیجیتالی سازی فرآیندها و چرخه های کاری، کاهش ریسک های عملیاتی ناشی از کلاهبرداری، خطاهای انسانی و رفتار طرف مورد معامله.
- دیجیتالی سازی یا توکن سازی دارایی ها و ابزارهای مالی با هدف تسهیل برنامه پذیری، مدیریت و معامله آنها. دارایی ها با تبدیل به توکن و برخورداری از قابلیت هایی همچون کسری سازی که می توانند به بازارهای گسترده تری دسترسی پیدا کنند و این به نوبه خود به افزایش نقدینگی و کاهش هزینه سرمایه منجر می شود.

حوزه دیفای
از دیگر رهاوردهای بلاک چین، تمرکززدایی از حوزه مالی و ظهور پدیده ای به نام دیفای است. «امور مالی غیرمتمرکز» یا «دیفای (DeFi)»، یک زیست بوم مالی نوپاست که در آن به جای تکیه بر سامانه های مالی سنتی و متمرکز، از روش های همتابه همتا و غیرمتمرکز برای انجام و مدیریت امور مالی استفاده می شود. دیفای طی مدت کوتاهی توانسته تمامی قابلیت های نظام مالی سنتی از استقراض و تامین اعتبار گرفته تا سپرده گذاری و درآمدزایی را در بستر شبکه ای درهم تنیده از ابزارها و پروتکل های مالی نوظهور در اختیار کاربران بگذارد. در حال حاضر، 10 میلیارد دلار از دارایی های کاربران در پروتکل های مختلف دیفای سپرده گذاری شده که خود نشانگر اقبال فزاینده کاربران به این حوزه نوپا است.
شالوده نظام مالی سنتی بر اساس زیرساخت های متمرکزی شکل گرفته که زمام مدیریت و کنترل آن در اختیار بانک های مرکزی، نهادهای مالی و شمار زیادی واسطه است، اما بنای امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای کدها و برنامه های رایانه ای هستند که در بستر زیرساختی غیرمتمرکز از جمله بلاک چین اتریوم پیاده سازی می شوند.
توسعه دهندگان حوزه دیفای با استقرار قراردادهای هوشمند در یک شبکه بلاک چینی می توانند پروتکل ها و سکوهای مالی دلخواه خود را بسازند و در دسترس تمامی کاربران قرار دهند.
نقطه عطفی که دیفای توانسته به آن دست یابد، این است که دارایی های دادوستد شده در این حوزه، کاربردهایی بسیار فراتر از ارزهای متعارف یا همان پول فیات دارند. صرافی های غیرمتمرکز، دارایی های مصنوعی و وام های آنی، از جمله کاربردهای نوین دیفای هستند که پیش تر هیچ گاه در دنیای مالی سنتی در دسترس نبوده اند. این تغییر قواعد بازی در زیرساخت های مالی، مزیت های بسیاری را هم برای کاربران و هم نهادهای مالی مستقل به همراه آورده است.

انرژی و پایایی
بازیگران فعال در صنعت انرژی از نیروگاه های برق گرفته تا شرکت های نفت و گاز، به تدریج در حال شناسایی قابلیت های تحول آفرین بلاک چین در حوزه کاری خود هستند.
بلاک چین می تواند سرآغاز تحول فراگیری در صنعت انرژی باشد. این صنعت دیرپا همچون دیگر صنایع با موجی از فناوری های نوین مواجه شده و روزی نیست که از تاثیر شگرف پنل های خورشیدی، خودروهای الکتریکی و دستگاه های پایش انرژی و... بر این صنعت سخن به میان نیاید.
شبکه های بلاک چینی از جمله اتریوم، در این میان با برخورداری از قابلیت هایی همچون قراردادهای هوشمند می توانند زمینه ساز رشد بخش انرژی باشند. گرچه «انرژی و پایایی»، از جمله حوزه هایی است که می تواند از فناوری بلاک چین بهره بسیار ببرد، اما این زمینه از کاربرد بلاک چین تا اندازه ای مغفول مانده است. موسسات مختلفی همچون «مجمع جهانی اقتصاد»، موسسه محیط زیست استنفورد وودز (Stanford Woods Institute for the Environment) و چندین نهاد مرجع بین المللی دیگر با انتشار گزارش های تحقیقاتی مشترکی اذعان کرده اند که فناوری بلاک چین دست کم 65 کاربرد ملموس در بخش های مختلف محیط زیست، انرژی و پایایی دارد. از میان این کاربردها می توان به مدل های کسب وکاری جدید برای بازار انرژی، مدیریت داده بی درنگ و انتقال، صدور و دادوستد اعتبارنامه های کربن یا انرژی های تجدیدپذیر به بلاک چین اشاره کرد.
فناوری دفترکل توزیع شده می تواند با فراهم کردن قابلیت ردیابی زنجیره تامین تجهیزات شبکه برق، بهره وری نیروگاه ها را افزایش دهد. علاوه براین، بلاک چین قادر است راهکارهای ویژه ای را برای چگونگی توزیع انرژی های تجدیدپذیر در اختیار بگذارد.
بخش های سنتی تر حوزه انرژی از جمله فعالان بخش نفت و گاز هم می توانند از راهکارهای سازمانی بلاک چین بهره مند شوند. سیستم های پیچیده ای که میزبان انبوهی از کنشگران هستند نیز فرصت های ویژه ای برای استفاده از فناوری بلاک چین پیش رو دارند. برای مثال، بازار نفت به عنوان یکی از پررونق ترین بازارهای جهان بر شبکه ای بزرگ و درهم تنیده از پالایشگاه ها، نفتکش ها، کارکنان، دولت ها و نهادهای نظارتی متکی است.
این شبکه بزرگ، به دلیل عمر طولانی خود از زیرساخت های ضعیف و فرآیندهای ناکارآ رنج می برد، از این رو شرکت ها و هلدینگ های بزرگ در حوزه نفت و گاز با سودای کاهش هزینه ها و اثرات مخرب محیط زیستی فعالیت های خود، به دنبال استقرار سامانه های بلاک چینی هستند.
از سوی دیگر، بسیاری از شرکت های فعال در حوزه نفت و گاز، نگرانی های بجایی در مورد حفظ حریم خصوصی و اسرار تجاری خود دارند. در این زمینه هم شبکه های بلاک چینی خصوصی می توانند با قابلیت هایی همچون «داده های مجوزدار» و «دسترسی های گزینشی»، از چرخش امن اطلاعات میان بازیگران صنعت مطمئن شوند. بلاک چین های خصوصی و کنسرسیومی می توانند نیازهای فعالان صنعت انرژی را تا زمان بهبود ساختارهای حریم خصوصی در بلاک چین های عمومی، برآورده کنند.
مزیت های اصلی به کارگیری بلاک چین در بخش انرژی شامل این موارد است:
- کاهش هزینه ها
- افزایش پایایی محیط زیستی
- ارتقای شفافیت برای ذی نفعان صنعت انرژی بدون نقض چارچوب های حریم خصوصی.

حوزه زنجیره تامین
بلاک چین با برخورداری از شفافیتی انکار ناپذیر، می تواند به یگانه مرجع قابل استناد میان ذی نفعان مختلف زنجیره تامین بدل شود. رهگیری و ردیابی هوشمند سفارش ها، کالاها و محاسبه دقیق تاخیرها به کمک بلاک چین می تواند زمان ارسال و دریافت محموله ها را به شدت کاهش دهد.
از مزیت های بلاک چین برای این حوزه می توان به این موارد اشاره کرد:
دیجیتالی شدن: بیشتر زنجیره های تامین هنوز هم بر فرآیندهای فیزیکی ناامن و ناکارآ متکی هستند. با بهره گیری از بلاک چین، می توان فرآیندهای فیزیکی را بر پایه قراردادهای هوشمند، دیجیتالی کرد و بهره وری و کارآیی را افزایش داد.
تایید اصالت: تولیدکنندگان، خرده فروشان و مصرف کنندگان، همگی با دشواری های بسیاری در بخش تایید اصالت محصولات دست به گریبان هستند. این دشواری ها به افزایش کلاهبرداری ها دامن می زند. بااین حال، بلاک چین می تواند هر محصول را در لحظه صفر تولید با یک توکن غیرقابل تعویض (NFT) پیوند بزند و سپس این توکن ها در حکم گواهی تایید اصالت کالاها میان ذی نفعان دادوستد شوند.
کنترل توزیع:بسیاری از برندها و خرده فروشان، قادر نیستند مانع از توزیع محصولات در بیرون از کانال های اختصاصی خود شوند.
بلاک چین در این میان می تواند از قراردادهای هوشمند برای تعریف قوانین خاص به منظور مدیریت کانال های توزیع استفاده کرده و به تولیدکنندگان کمک کند.
خدمات پس ازفروش:بسیاری از خرده فروشان نمی توانند خدمات پس ازفروش را به طور جامع در اختیار مصرف کنندگان بگذارند و در مراحل مختلف از جمله فراخوان، ضمانت و نگهداری محصول با مشکلاتی مواجهند. بلاک چین می تواند با فراهم کردن امکان دسترسی به اطلاعات هر محصول در بستر یک دفترکل غیرمتمرکز، زمینه را برای ارتقای کیفیت خدمات پس ازفروش میسر کند.
شفافیت: مصرف کنندگان همواره خواهان دسترسی به اطلاعات مواد خام به کار رفته در محصولات و فرآیندهای تولید هستند. به کمک بلاک چین، تمامی ذی نفعان در یک زنجیره تامین می توانند به تاریخچه کامل هر محصول دسترسی داشته باشند.
اثبات مالکیت: از دیگر مشکلات مصرف کنندگان و کاربران نهایی، می توان به ناتوانی آنها در اثبات مالکیت یک محصول اشاره کرد. این معضل باعث افزایش سرقت و کلاهبرداری می شود. در اینجا نیز بلاک چین می تواند راهگشا باشد. مشتریان به سادگی قادرند توکن های غیرقابل تعویض مرتبط با هر محصول فیزیکی را نزد خود نگه دارند و از آنها برای اثبات مالکیت خود استفاده کنند.

باگ بانتی
باگ بانتی یا یافتن باگ سیستم ها و شبکه ها و کسب درآمد از طریق دریافت پاداش از آن مجموعه، یکی از مقوله هایی است که در اجرا و در مرحله تایید باگ و انتقال پول، با موانعی رو به رو می شود.
باگ بانتی از طریق قرارداد هوشمند و امضای دیجیتال دو یا چندطرفه، مشکل اعتماد طرفین در فرآیند انتقال اطلاعات و پول را برطرف کرده است. از این اسمارت کانترکت ها برای فروش دانش، محصولات و خدمات نیز استفاده می شود.

امور دولتی و حاکمیتی
دولت ها و متولیان امور عمومی می توانند از بلاک چین برای رهایی از چنبره سامانه های متمرکز و ناکارآمد استفاده کنند؛ در واقع چابک تر، امن تر و مقرون به صرفه تر بودن شبکه های بلاک چین به کمک دولت می آیند تا جایگزین سامانه های سنتی هزینه بر شوند.
در دولت دیجیتال مبتنی بر بلاک چین، می توان بر بستر این فناوری نوین از داده های دولت، شهروندان و کسب وکارها محافظت کرد، مانع از اتلاف منابع شد، از اقدامات مجرمانه برای کلاهبرداری و تقلب جلوگیری کرد و اعتماد و مسوولیت پذیری را ارتقا داد. در یک دولت بلاک چین پایه، افراد، کسب وکارها و نهادهای حاکمیتی می توانند با تکیه بر سیستم رمزنگاری، منابع خود را در بستر یک دفترکل امن و توزیع شده به اشتراک بگذارند. این ساختار، نقاط ضعف را حذف و از داده های حیاتی شهروندان محافظت می کند.
طیف وسیعی از وظایف دولت در حوزه هایی همچون پرداخت ها، ثبت اسناد و املاک، ثبت احوال، زنجیره های تامین کالاهای اساسی، خدمات درمانی، ثبت شرکت ها و واحدهای تجاری، انتخابات و مدیریت نهادها را می توان بر پایه فناوری دفترکل توزیع شده و بلاک چین انجام داد.
زنجیره نگهداری شواهد و مستندات حقوقی و پلیسی نیز به تازگی در برخی کشورها موردبررسی و حتی استفاده محدود قرار گرفته و بر اساس آن، تمامی مدارک و مستندات یک پرونده به عنوان مثال جنایی، در بلاک چین ذخیره شده و در اختیار افراد معین قرار می گیرد و داده های ورودی، پس از تایید، در شبکه ذخیره می شوند.

بلاک چین و هوش مصنوعی
داده هایی که در هوش مصنوعی استفاده می شود، باید به طور شفاف و بدون دستکاری نگهداری شوند و همین جا نقطه اتصال هوش مصنوعی به بلاک چین است. داده ها و سوابق غیرقابل تغییر دیجیتال بر بستر بلاک چین تولید و حفظ می شوند و به این ترتیب کاربران به منشا داده ها، بدون نیاز به اعتماد بین طرفین، دسترسی دارند. ازسوی دیگر امنیت اطلاعات، با ایجاد مسیر شفاف حسابرسی بر بستر بلاک چین، تامین می شود.
دانشمندان هوش مصنوعی از طریق بلاک چین به شبکه ای غیرمتمرکز از تاییدکننده های دیتا دسترسی دارند که می توانند داده های نادرست را تشخیص دهند. همچنین احتمال هک، افشا یا ازدست رفتن داده ها در شبکه بلاک چین به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند. با ایجاد این شبکه های امن داده، دانشمندان AI با خیال راحت داده ها را با امنیت بالا و در زمان کوتاه، تبادل و از آنها استفاده می کنند.
کاربران این حوزه می توانند در بستر بلاک چین داده های خود را به یک الگوریتم هوش مصنوعی اجاره دهند یا آنها را به آژانس‎های تبلیغاتی دلخواه خود بفروشند. همچنین می توانند به جای اجاره یا فروش داده های خود، آنها را نزد خود و دور از چشم شرکت ها یا دولت ها محفوظ نگه دارند.

بلاک چین در آینده
همانطور که گفته شد، فناوری بلاک چین در بسیاری از حوزه ها می تواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد. هرچند، بسیاری از کاربردهای بلاک چین هنوز در مرحله ایده هستند، اما با توجه به برنامه ها و قراردادهای شرکت های بزرگ حوزه فناوری و نوآوری در جهان، استفاده از فرصت های صنعت بلاک چین در آینده، می تواند دنیای متفاوتی را پیش روی ما قرار دهد.